'Solidariteit? Een illusie armer!'

Voor de zomer hebben we veel gesprekken gevoerd, zowel ambtelijk als bestuurlijk, om ideeën aan te dragen om de mestplaatsingsruimte te vergroten, de mestverwerking snel uit te breiden en om afspraken te maken over stikstof- en fosfaatproductie op korte, middellange en lange termijn. Hiervan zien we helaas maar weinig terug in de brief. We zijn overvallen met een maatregelenpakket dat vooral ingaat op het verlagen van de mestproductieplafonds en op afroming van dierrechten.

Uit berekeningen kunnen we wel concluderen dat de keuzes weinig te maken hebben met de doelen die behaald moeten worden, maar louter met politiek. Plotsklaps werd in de dagen erna ook pijnlijk duidelijk dat we samen met de pluimveehouderij in ons hemd staan. Solidariteit, waar andere sectoren de mond van vol hebben, bleek in de praktijk een 'stilzwijgend steunen'. Maar vooral niets hardop zeggen, zodat politiek, media en onze boeren het niet zouden horen.

De varkenshouderij heeft altijd haar verantwoordelijkheid genomen. We produceren al jaren onder onze mestproductieplafonds en werken via het actieprogramma Vitale Varkenshouderij met de gehele keten aan het verder terugdringen van emissies en hebben ambities op alle maatschappelijke thema's.

Sector krimpt al jaren

De sector krimpt dan ook al jaren. Altijd in samenspraak met het ministerie van Landbouw. Gestart werd met een generieke korting in 1998. Ja, dat was iedereen alweer vergeten. Daarna volgden een vrijwillige krimp door uitkoop van bedrijven in geuroverbelaste situaties (rond 2020) en een verdere krimp door forse uitkoop van varkensbedrijven via de Lbv en Lbv-plus (2024-2025).

Ook zijn we via autonome krimp en ontwikkelingen in de sector verder geslonken in dieraantallen en mestproductie. We verwerken 40 procent van de mest en roepen al jaren dat we dit willen opschalen. Maar, we worden daarin tegengewerkt. Vergunningverlening is een ramp. Het is goed om te lezen dat Wiersma hier werk van wil maken. Hier vertrouwen wij op. Vorige ministers riepen wel, maar deden niets. Mestverwerking en -verwaarding is immers een oplossing voor veel maatschappelijke vraagstukken, zoals circulariteit, klimaat en energie.

Afijn, na alle verantwoordelijkheid die we hebben genomen en doelstellingen die we hebben behaald, hadden we verwacht dat de beloning daarvoor nabij was. Bestraffing zagen we niet aankomen. We werden opgezadeld met het probleem van andere sectoren, die hun milieudoelen niet haalden.

Wij wilden weleens weten wie deze onrechtvaardige keuzes had gemaakt. Al snel werd duidelijk dat de minister dit zelf was. Ze heeft keuzes gemaakt die gaan over structuurbeleid, niet over het behalen van doelen. Ook landbouwwoordvoerders zagen en erkennen dit, toch bleven zij het plan van minister Wiersma in grote lijnen steunen.

Op SGP en CDA na. Zij wilden met een amendement de varkens- en pluimveehouderij ontzien van de restopgave en van afroming. En zij wilden de opgave neerleggen waar die hoort: bij de melkveehouderij. Helaas gingen andere partijen hierin, ook na druk vanuit hun eigen achterban, niet mee. Want hoe moest de melkveehouderij de extra opgave gaan halen? Ze hebben het al zo moeilijk.

Waar was de melkveehouderij?

Maar waar was de melkveehouderij toen de varkens- en pluimveehouderij het moeilijk hadden? Waar iedereen de mond vol heeft van solidariteit, is juist die sector niet solidair. Al jaren zagen we de huidige problemen aankomen. Waar de varkens- en pluimveehouderij tijdig schakelden, gebeurde dat in de melkveehouderij niet. Willens en wetens werd het wak ingeschaatst, melkveehouders en hun gezinnen werden in moeilijke situaties gebracht. En nu draaien andere sectoren hiervoor op.

Melkveebestuurders zagen de onredelijkheid in het voorstel van minister Wiersma, maar zij hielden zich stil. 'We steunen jullie stilzwijgend', werd ons gezegd. 'Dit is het hoogst haalbare wat wij voor jullie kunnen doen', volgde dan. Waar is de solidariteit? Wat de bestuurders in de melkveesector hadden moeten doen, is verantwoordelijkheid nemen. Juist voor hun achterban die het zo zwaar heeft. Kortom: de restopgave overnemen en afspraken maken met de minister hoe daar te komen.

En zo werden we uit elkaar gespeeld en bleven varkens- en pluimveehouderij in het hemd staan. Opgezadeld met een restopgave en afroming die hen niet toekomst.

Solidariteit? Ik word er zelf vaak op aangesproken. Andere sectoren zien de meters die wij weten te maken als sector en in de keten. Maar als puntje bij paaltje komt, blijken de grootste spelers alleen solidair aan zichzelf. Ik blijf wel solidair, want ik weet dat we samen het verst komen. Maar tegelijkertijd ben ik weer een illusie armer.