Veel schapen en runderen hebben vaccin of booster tegen blauwtong nodig

Om maar direct de uitzondering aan te geven: schapen of runderen die ziek zijn van blauwtong, mogen niet worden gevaccineerd en dat hoeft ook niet. Als ze genezen van blauwtong, dan heeft hun afweersysteem genoeg antistoffen gemaakt en herinneringscellen om lang beschermd te zijn tegen blauwtong. Al is het nog de vraag hoe lang.

Ook dieren die een andere ziekte hebben, kunnen beter niet worden gevaccineerd tegen blauwtong. Want de kans is groot dat onvoldoende afweer wordt opgebouwd tegen het blauwtongvirus. Dit jaar kampen veel schapen met rode lebmaagworm en de vaccinatie is dan een extra belasting voor het immuunsysteem. Niet vaccineren van zieke dieren geldt overigens niet alleen bij vaccineren tegen blauwtong, maar in principe voor alle vaccinaties. Ook bij dieren die last hebben van hittestress, is vaccineren niet aan te raden omdat het effect kan tegenvallen en er meer bijwerkingen kunnen zijn.

Later alsnog vaccineren

Dieren die ziek zijn door een andere ziekte dan blauwtong, moeten, als ze weer zijn opgeknapt, wel alsnog worden gevaccineerd tegen blauwtong.

Vrijwel alle schapenhouders hebben hun schapen gevaccineerd tegen blauwtong. Toch heeft het blauwtongvirus nog voor ziekte en uitval gezorgd, al zijn de symptomen doorgaans minder heftig en is de uitval tot nu toe op de meeste bedrijven een flink stuk lager dan vorig jaar. Dat komt waarschijnlijk omdat het huidige blauwtongvirus type 3 (BTV-3) veel agressiever (virulenter) is dan de andere blauwtongtypes, zoals BTV-8 waar de Nederlandse schapen- en rundveehouders jaren geleden last van hadden.

Booster gewenst

Twee van de drie vaccins die nu op de markt zijn tegen BTV-3, worden voor schapen geadviseerd om eenmalig te gebruiken. Dat lijkt dus niet voldoende. Daarom adviseert Van Rijn een boostervaccin bij schapen. 'Doe dit zo snel mogelijk, zodat ze beter en langer beschermd zijn, inclusief het dekseizoen.'

'Bedenk goed dat de knutten dit hele najaar actief blijven', voegt Van den Brom toe. 'Het knuttenseizoen is nog lang niet afgelopen. Kijk ook maar naar vorig jaar, toen de blauwtong pas in september begon.'

Jonge schapen

Die booster is dan nodig voor alle schapen die niet duidelijk ziek zijn geweest. Daarnaast zullen er op ieder schapenbedrijf jonge ooilammeren of ramlammeren aanwezig zijn waarmee verder wordt gefokt. Zodra deze dieren zes maanden oud zijn, is een eerste vaccinatie gewenst om ook deze dieren te beschermen voordat het dekseizoen begint.

Of een booster economisch altijd uit kan, is een vraag die een schapenhouder voor zichzelf moet afwegen in goed overleg met zijn dierenarts. Wel is het zo dat hoe meer dieren zijn gevaccineerd, hoe minder het blauwtongvirus de kans krijgt om zich verder te verspreiden. Dit verkleint bovendien de kans dat er volgend jaar opnieuw problemen zijn met blauwtong.

Vaccineren van rundvee is ook belangrijk om te voorkomen dat het blauwtongvirus om zich heen blijft grijpen en er volgend jaar opnieuw problemen zijn. Dat komt omdat de knutten de voorkeur hebben om runderen te bijten en omdat het blauwtongvirus zich flink vermeerdert in de runderen. Als runderen niet worden gevaccineerd, dan zal de blauwtongepidemie nog lang duren.

Flink productieverlies bij koeien

Vaccineren van runderen is zeker niet alleen nodig om de verdere verspreiding van BTV-3 te voorkomen. Runderen hebben wel minder last van het blauwtongvirus dan schapen, maar het kan toch flinke effecten hebben. Bij echt zieke melkkoeien daalt de melkproductie soms wel met meer dan 15 kilo per dag, onder andere ook door klauwproblemen. Deze koeien genezen wel, maar komen niet meer op hun oude niveau. Uit gegevens van Royal GD blijkt dat de productiederving gemiddeld over alle koeien 1,15 kilo per dag is gedurende een periode van tien tot twaalf weken. Daarnaast is vorig jaar gebleken dat BTV-3 ook voor uitval van koeien kan zorgen.

Daarbij is het bij runderen altijd nodig om ze tweemaal te vaccineren. Zonder de tweede booster is de bescherming tegen blauwtong niet voldoende. Strous adviseert om bij het vaccineren en het boosteren de voorschriften van de fabrikant goed op te volgen en alleen gezonde dieren te vaccineren. Volgens Van Rijn is het nodig om echt minimaal drie weken tussen de eerste vaccinatie en de booster te hebben. 'Mogelijk is vier tot vijf weken beter. Veel langer wachten tussen twee vaccinaties is onbekend en bovendien niet gewenst, want in de tussentijd kan het virus toeslaan', licht hij toe.

Blauwtong is ook aangetoond op melkgeitenbedrijven. Verschijnselen bij geiten zijn koorts, bloedingen op de uierhuid, melkproductiedaling en sterfte. De beschikbare vaccins zijn toegelaten voor schapen en runderen. Voor vaccineren van geiten adviseert Van den Brom afstemming met de fabrikant.

Nieuwe naald gebruiken

Erg belangrijk vindt de dierenartsen van Royal GD het om zorgvuldig en hygiënisch te werken bij het vaccineren. 'Dus bij ieder dier een nieuwe naald gebruiken. Want als er al blauwtong in een koppel is, dan kan de dierenarts met de naald blauwtong van het ene naar het andere dier overbrengen.'

Belangrijk is het ook om te bedenken dat niet alle dieren tegelijk besmet raken met het blauwtongvirus. 'Daarom kan het bij een eerste ziek dier in een koppel verstandig zijn om zo snel mogelijk alle niet-zieke dieren te vaccineren', stelt Van Rijn. 'Als bij een melkveehouder blauwtong in de tankmelk wordt gevonden,dan kan het zijn dat nog maar 5 procent van de dieren besmet is. Gaan vaccineren kan dan zeker nog effectief zijn.'

Vaccineren in andere landen

Ook in België adviseert het Federaal Agentschap voor de voedselketen de schapen- en rundveehouders om hun dieren te vaccineren. Datzelfde advies krijgen de Duitse en Franse veehouders. Voor de Franse veehouders op de grens met België en Duitsland heeft de regering 4,6 miljoen doses vaccin beschikbaar. In België gelden wel steunmaatregelen voor door blauwtong getroffen veehouders maar moeten ze de vaccins wel zelf betalen

In België zijn er inmiddels 1.046 uitbraken van blauwtong, in Duitsland zijn er maar liefst 4.861 uitbraken geteld dit jaar. Frankrijk kent 63 uitbraken en Luxemburg twee.