Grote reportage: blauwtong opnieuw enorm probleem

Schapenhouder Jos Ketelaar uit het Gelderse Etten zit in een gebied waar het nu allesbehalve goed gaat. Hij neemt ons mee naar de ziekenboeg. 'De schapen die het echt goed te pakken hebben en niet meer met het koppel mee kunnen, zitten hier', zegt hij.

'Deze is stijf en niet fit', wijst Ketelaar aan. 'Deze is helemaal treurig en laat de oren hangen. Die heeft acute blindheid van de ene op de andere dag. Het zicht komt uiteindelijk wel weer terug. Die daar is slap en kon niet eten. Die heeft koorts. Deze heeft het in de bek.'

Gevaccineerd

Het grijpt de schapenhouder aan. 'Rond de vijftien dode schapen en het aantal lammeren ligt nog vele malen hoger. Het totale aantal zal rond de vijftig liggen. Alle dode schapen waren ingeënt. Zo'n 60 procent is echt ziek geweest. Vier weken terug ging ik met veel tegenzin naar de stal om te zien wat ik dan weer aantrof. Het is frustrerend om te zien', vindt hij.

'De telefoon staat echt roodgloeiend', ervaart dierenarts Sjaak Uiterwaal van Slingeland Dierenartsen in het Gelderse Varsseveld. 'Zieke dieren, euthanasie en uitleg geven. We zijn er dag en nacht mee bezig. Vorig jaar dachten we dat we er in deze regio redelijk vanaf zou komen, maar dit jaar ervaren we het alsof wij het epicentrum zijn van de huidige uitbraak. Op dit moment is het zo heftig dat we per direct zijn gestopt met vaccineren omdat we niet in een geïnfecteerd koppel kunnen vaccineren.'

Vorig jaar heftiger

Het bedrijf van schapenhouder Erik van Norel in het Gelderse Oosterwolde bevindt zich zo'n 100 kilometer verderop en ook een groot aantal van zijn schapen heeft blauwtong. Maar bij hem was het vorig jaar een stuk heftiger dan nu. 'We zien een groot verschil in het percentage dat doodgaat. Vorig jaar ging 75 procent van de dieren die ziek waren dood. Ik denk nu dat we rond de 10 procent zitten', schat hij.

'Maar het lijkt wel alsof ze allemaal een keer ziek moeten worden en het moeten ondergaan. Vorig jaar zijn er bijna tachtig dieren doodgegaan, dit jaar staat de teller op twaalf. Ik hoop dat we het hoogtepunt, of eigenlijk dieptepunt, nu hebben gehad', zegt Van Norel.

Myiasis

'Vorig jaar zagen we bijna geen symptomen omdat ze soms binnen een dag dood waren. Dit jaar zien we dat ze mager worden, een vliesje op de ogen krijgen en ontstoken poten hebben. En wat raar is: ze krijgen myiasis. De vliegen hebben door dat er wat aan de hand is en pakken ze harder dan gezonde dieren', merkt de Gelderse schapenhouder.

Dierenarts Uiterwaal zag vorig jaar bijna geen symptomen in de regio rondom Varsseveld. 'Maar dit jaar wel. Hele koppels melkvee die ziek zijn.' Dat merkt ook melkveehouder Stefan te Selle uit het Gelderse Winterswijk. 'De helft van het melkgevende koppel heeft al pijnstillers gekregen. Vorig jaar hadden we helemaal geen last en helemaal geen antistoffen in de tank.'

Minder melk

Maar dat is dit jaar dus duidelijk anders. 'Een behoorlijke productieval. Ik melk 3 tot 4 liter per koe per dag minder. Over zo'n periode en met zo'n melkprijs hakt dat er behoorlijk in.' Ook signaleert Te Selle klauwproblemen. 'Daar hebben ze echt last van. Het is een van de symptomen naast de productiedaling en temperatuur.'

Het moeilijkst vindt de melkveehouder de ongrijpbaarheid. 'Vandaag zijn koeien gezond en morgen hebben ze flinke koorts en productiedaling. Je hebt er geen grip op. Hoe gaat dit volgend jaar en de jaren erna? Want het heeft veel impact op de gezondheid van de koeien. Dat maakt het lastig.'

Onzekerheid

Van Norel ervaart hetzelfde. 'De onzekerheid. Dat je weer met je zieke dieren bezig bent en niet weet of je het goed doet. Vorig jaar en dit jaar weer. Ook met bijvoorbeeld het boostervaccin. Als ik zeker wist dat het hielp, dan zou ik het direct doen. Maar ik ben huiverig om de kosten te maken als ik niet zeker weet of het werkt', zegt hij.

'Ook wat betreft de behandeling is het lastig. Het lijkt hier het beste om ze in hun eigen koppel te laten en er weinig mogelijk mee te doen, zodat ze stressvrij blijven en zelf door het virus heen komen. Als ze het heel moeilijk krijgen, dan haal ik ze op. We hebben thuis wat dieren liggen met ontstoken poten. Want als je ze dan in het land laat liggen, dan komen ze niet bij drinken en schaduw. Maar we zien nu veel milde klachten waar ze zelf van kunnen herstellen', licht de schapenhouder toe.

Intens

'Het is intens om te zien wat het doet met het dier, maar ook met de veehouder', merkt dierenarts Uiterwaal. 'Veel veehouders maken het onderscheid tussen het achterhuis en huis. Maar ik heb nu wel regelmatig van veehouders gehoord die het mee naar voren nemen.'

'Niks hielp dit jaar', vertelt schapenhouder Ketelaar. 'Allerlei ziektes komen voorbij. Ik geloof dat ik alles wel gezien heb dit jaar. Dat heb ik nog nooit eerder meegemaakt. Niks hielp. De sector zal sowieso weer krimpen. Veel hobbyhouders zullen ermee stoppen. Ja, voor mij is het nog te mooi om ermee op te houden, maar het is een hele beproeving. Ik heb wel eens het gevoel, als er zo veel doodgaan, dan gaat de aardigheid er wel af.'

Hoop op vaccin

Hoop was gevestigd op het vaccin. 'Ik had niet de illusie van 100 procent bescherming, maar wel dat je veel problemen voor kon zijn', aldus Ketelaar. 'We zien een onderscheid tussen de ernst van de verschijnselen bij oudere gevaccineerde dieren en jonge dieren', legt Uiterwaal uit. 'Maar we hadden wel meer van het vaccin gehoopt, dat weet je van tevoren ook niet. We denken dat het uitmaakt hoe hoog de virusload is na infectie, dus hoe vaak de dieren geprikt worden door een knut. Het wil niet zeggen dat je de infectie kunt voorkomen. Maar ventileren, vliegen bestrijden, opstallen met schemer kan toegevoegde waarde hebben.'

Ketelaar probeert nieuwe besmettingen op die manier tegen te gaan. 'Ik heb een heel koppel binnen zitten, maar durf het nog niet aan om ze naar buiten te doen. Zo wil je eigenlijk geen schapen houden.'

Financiële gevolgen

Veel maatregelen hebben grote financiële gevolgen. Melkveehouder Te Selle: 'Afgelopen maand kwam de rekening van vaccinatie en pijnstillers van de dierenarts: 3.500 euro. Ik heb een liter aan pijnstillers weggespoten voor het welzijn van de koeien. Als de overheid iets zou willen betekenen om blauwtong zoveel mogelijk uit te bannen en de drempel te verlagen om te vaccineren, dan zou dat welkom zijn.'

Ook Ketelaar maakt extra kosten. 'Het inenten en Rendac. Maar het allerergst vind ik de frustratie. Dat de dieren ziek worden, terwijl je probeert ze zo goed mogelijk te verzorgen.'

Schapenhouder Van Norel heeft de extra kosten vorig jaar niet eens opgeteld. 'Dat ging over tientallen duizenden euro's. Maar ook dit jaar zitten we in de schade van vorig jaar, omdat we veel minder lammeren hadden. We hebben extra kosten aan vaccinatie, dode dieren en medicatie. Op fokkerijgebied hebben we bepaalde bloedlijnen die volledig weg zijn geraakt, waar we niets aan over hebben gehouden. We hebben het zwaar. De sector krijgt veel te verduren.'