Rli: bewaken van rechtsstaat rond milieukwesties ligt te veel bij rechter

Het advies wordt vandaag aangeboden aan de demissionaire ministers Hugo de Jonge van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en Franc Weerwind voor Rechtsbescherming. Diverse rechtszaken over milieukwesties, zoals de klimaatzaak van Urgenda, zaken rond stikstof, bestrijdingsmiddelen of Schiphol, laten volgens Rli zien dat het bewaken van de rechtsstaat te eenzijdig bij de rechter komt te liggen. Terwijl ook de regering en het parlement daar volgens de raad een belangrijke taak hebben.

Daarom pleit Rli voor meer balans in de rolverdeling tussen wetgevende, uitvoerende en rechtsprekende macht.

Voorkant wetgevingsproces

De kwaliteit van wetten en regels moet meer aandacht krijgen aan de voorkant van het wetgevingsproces. Daartoe zou aan de afdeling advisering van de Raad van State een adviseur-generaal moeten worden toegevoegd. Deze kan aangeven of een wetsvoorstel in overeenstemming is met de grondwet, het Europees recht en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.

Het instellen van de functie van adviseur-generaal kan op korte termijn plaatsvinden zonder grondwetswijziging, in tegenstelling tot het beoogde constitutioneel hof in het hoofdlijnenakkoord 2024-2028. Daarnaast moet bij de ministeries de kwaliteit van de juridische advisering door de wetgevingsafdelingen worden versterkt.

Risico's op juridische geschillen

Ook de politiek, van landelijk tot regionaal, heeft volgens Rli een grote verantwoordelijkheid om aan de voorkant bij wet- en regelgeving de juridische gevolgen mee te wegen. 'Vooral als het gaat om regels die voortkomen uit het EU-omgevingsrecht of internationale verdragen blijkt de politiek keer op keer de risico's op juridische geschillen te veronachtzamen.'

Rli adviseert de nationale invulling van Europese en internationale wetten, regels en verdragen niet te beperken tot de minimumeisen. Dat verkleint de kans dat burgers of belangenorganisaties, vaak met succes, naar de rechter stappen om te eisen dat de overheid de Europese en/of internationale regels beter naleeft.