Extra maatregelen noodzakelijk, anders dreigt een watercrisis

Deze waarschuwing klinkt door in het advies 'Goed water goed geregeld' dat de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli) donderdag heeft overhandigd aan minister Mark Harbers van Infrastructuur en Waterstaat. Bij het niet halen van de KRW-doelen kan Nederland net als bij stikstof tegen milieu- en economische grenzen aanlopen.

Volgens de Rli zijn de KRW-doelen in 2027 vrijwel zeker niet meer haalbaar. Dat is schadelijk voor mens en natuur. Ook kunnen juridische procedures economische activiteiten belemmeren als niet aan de normen wordt voldaan. Het kabinet moet daarom met spoed extra maatregelen treffen, luidt de belangrijkste aanbeveling.

Voldoende water van een goede kwaliteit is vitaal voor gezondheid, natuur, drinkwatervoorziening, industrie en ook de landbouw, aldus de raad. De KRW, sinds 2000 van kracht, schrijft voor dat alle wateren in Europa uiterlijk in 2027 aan de normen voldoen. Er is in de afgelopen decennia veel gedaan, maar de doelen van de richtlijn zijn nog verre van gerealiseerd.

Reactie minister

Harbers zegt in een eerste reactie op het rapport dat hij 'alles op alles' gaat zetten om de Europese eisen over waterkwaliteit toch te halen. Hij erkent de 'urgentie om hard aan de slag te gaan'. De bewindsman is al langer bezig met extra maatregelen. Zijn ministerie wijst er bijvoorbeeld op dat een bedrag van 800 miljoen euro wordt uitgetrokken om er in beekdalen voor te zorgen dat minder meststoffen vanuit de landbouw uitspoelen.

Ook om de hoeveelheid chemische stoffen in het water te verlagen is meer actie nodig, zowel bij producenten als bij waterzuiveringen. Harbers gaat iedere twee maanden de voortgang overleggen 'met alle waterbestuurders', zegt hij in een eerste reactie op het advies. Verder wil de minister 'waar mogelijk' de KRW-doelen 'beter verankeren in de regelgeving'. Later volgt nog een uitgebreide reactie op het rapport van de Rli.

Beperkt aantal wateren

Slechts een beperkt percentage van de Nederlandse wateren verkeert in een goede toestand, meldt het advies. Zo overschreed in 2019 75 procent van de oppervlaktewateren de normen voor een of meer verontreinigende stoffen. En in 2020 was bij 90 procent van de oppervlaktewateren de biologische waterkwaliteit nog niet goed genoeg, vooral door een te hoge belasting met de meststoffen stikstof en fosfaat. Er is dus alle reden om vaart te maken.

De Rli doet het kabinet een aantal aanbevelingen voor aanscherping van het Nederlandse KRW-beleid. Als de minister deze aanbevelingen overneemt, zal dat de landbouw raken. Het adviseert alle onttrekkingen uit grond- en oppervlaktewater vergunning- of meldingplichtig te maken. Ook is het advies om de nutriëntenconcentratie in het grond- en oppervlaktewater te verminderen door aanscherping van de mestregelgeving.

Gewasbescherming en medicijnresten

Verder moet het kabinet instrumenten inzetten voor een vermindering van de veestapel en verbetering van de zuivering in rioolwaterzuiveringsinstallaties. Ook moeten de KRW-doelen doorwerken in de wetgeving voor onder meer gewasbeschermingsmiddelen en medicijnenresten.

Het niet op tijd bereiken van de KRW-doelen kan betekenen dat tal van activiteiten in Nederland, zowel in de landbouw als in de rest van de economie, noodgedwongen stil komen te liggen, waarschuwt de Rli. Net zoals is gebeurd in het stikstofdossier.

De belangrijkste factoren in het beleid die het halen van de doelen bemoeilijken, zijn een gebrek aan urgentiebesef en een te grote vrijblijvendheid bij de keuze voor en het gebruik van beschikbare beleidsinstrumenten. Gebrekkige invulling en uitvoering van taken en verantwoordelijkheden spelen ook een grote rol, aldus het advies.