Sallandse boeren aan de slag met eigen klimaatmaatregelen

Het betreft de pilot Motiverend belonen in Salland vanuit het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). De Overijsselse pilot met 22 deelnemende agrarisch ondernemers ging vorig jaar van start in twee deelgebieden. Het gaat om het open landschap nabij Oxe en Bathmen en het kleinschalige cultuurhistorische landschap op landgoed 't Rozendael bij Heino.

In de pilot, die wordt gefinancierd door het ministerie van LVVN en de Europese Unie, wordt gezocht naar maatregelen die bijdragen aan verbetering van klimaat, biodiversiteit en milieu. Er is een breed scala aan veldmaatregelen, maar deze kunnen worden teruggebracht tot drie hoofdthema's: het managen van kruidenrijk grasland, het verlagen van het ruweiwit (RE)-gehalte in het voer en mestbehandeling.

De mestmaatregelen hebben een positief effect op zowel de uitstoot van ammoniak als het fosfaatbodemoverschot. Het managen van kruidenrijk grasland draagt bij aan de biodiversiteitsdoelen en stikstofbinding in het gebied. Het verlagen van het RE-gehalte in het voer is verbonden aan het percentage eiwit van eigen land: hoe lager het RE-gehalte, hoe meer eiwit van eigen land en des te minder aankoop van eiwitten van elders.

Alle praktijkmaatregelen hebben daarmee ook een directe link met de kritische prestatie-indicatoren (KPI's) voor kringlooplandbouw. En ze laten deelnemers ervaren hoe hier op bedrijfsniveau op kan worden gestuurd.

Bedrijfsontwikkelplan

'In het eerste jaar zijn we met elkaar om tafel gegaan om uit te zoeken hoe de agrariërs met aanpassingen in hun bedrijfsvoering en -management denken bij te dragen aan zowel de opgaven in het gebied alsook aan hun bedrijfsresultaten. Dit is opgeschreven in een bedrijfsontwikkelplan dat onderdeel is van het grotere gebiedsontwikkelplan', zegt projectleider Willem Rienks over de werkwijze.

Volgens Rienks zijn de veldexperimenten een belangrijke basis om daadwerkelijk stappen te zetten. 'We stellen de agrariër eigenlijk in de gelegenheid maatregelen uit te proberen waarvan ze zelf denken dat ze positief bijdragen aan zowel de GLB-doelen als aan hun eigen bedrijf. En te kijken of ze ook daadwerkelijk hout snijden.'

Doorzaaimanagement is uitdaging

Rienks geeft aan dat er wat betreft kruidenrijk grasland een flinke uitdaging ligt in de jaren volgend op de eerste inzaai, het zogenaamde doorzaaimanagement. 'Als je te laat zaait komen de kruiden niet in ontwikkeling voor het winterseizoen. Mocht je door willen zaaien, dan ligt er een optimum tussen half augustus en half september, vlak voordat er regen voorspeld is in een goed kortgemaaide zode. Het is belangrijk dat er voldoende licht is voor het jonge gras en de kruiden.'

Het perceel kan twee weken na het doorzaaien nogmaals worden gemaaid of begraasd. Daarbij geven de diepwortelende kruiden het eerste jaar minder opbrengst, geeft Rienks aan. 'Maar het tweede jaar geven ze beduidend meer opbrengst in vooral een droog jaar.'

Een ander voordeel van kruidenrijk grasland met veel klaver is de besparing op kunstmest, stelt Rienks op basis van de pilot. 'Een kunstmestgift bij de start is vaak al voldoende. En minder kunstmest aanwenden heeft bij de deelnemers geen zichtbaar negatief effect op de opbrengst van het gewas. Over het hele bedrijf heeft dit bij verschillende ondernemers tot 10 procent minder kunstmest geleid zonder nadelige gevolgen voor de opbrengst van gewas.'

RE-gehalte naar 150

De deelnemers aan de pilot hebben onderzocht of kan worden gestuurd naar het verlagen van het RE-gehalte naar 150 RE per kVEM, een norm die ook in de eerdergenoemde KPI's wordt gehanteerd. Rienks: 'Diverse boeren hebben dit geprobeerd en bij meerdere is het gelukt zonder dat de opbrengst van de melk daalde. Het is dus mogelijk om met een lagere voederwaarde dezelfde opbrengst te halen.'

Maar om dit een stap verder te brengen op bedrijven zijn volgens hem wel meer en preciezere cijfers en kennis van de rantsoensamenstelling nodig. 'Een van de boeren gaf aan dat bijvoorbeeld het eiwitgehalte in de melk een fractie gedaald is. Of dit een relatie met elkaar heeft, kunnen we niet uit deze pilot halen. Wel dat het dus te doen is om op 150 gram RE in het rantsoen te sturen.'

Water en bacteriën bij mest

Rond mest is er op verschillende manieren geëxperimenteerd, met zowel bacteriën als water bij de mest en ook door compost toe te dienen. Water bij de mest levert positieve ervaringen op bij droge percelen, al ben je wel 'twee keer zoveel tijd kwijt' met uitrijden. Of het effect bij een natter jaar ook zo groot is, wordt betwijfeld.

'We zien dat het toevoegen van bacteriën bij de mest een positief effect heeft op de schuimvorming van deze mest in de put. De scherpe lucht is eraf en het lijkt ook goed te zijn voor het bodemleven. Al kun je dat op deze korte termijn moeilijk aantonen', besluit de projectleider van de pilot Motiverend belonen in Salland.