Lessen uit pilot gebiedsaanpak: mens voorop en ruimte voor eigen aanpak

In de pilot werden in vier gebieden, Vragender-Lievelde (Achterhoek), Flevoland, Limburg (stroomgebied Putbeek-Pepinusbeek) en Twente (stroomgebied Voltherbeek-Roelinksbeek), gewerkt aan uitdagingen op het gebied van waterkwaliteit en waterbeschikbaarheid.

'Als je met boeren praat, merk je snel hoeveel weerstand er is. Die weerstand is te begrijpen. Zij hebben bijvoorbeeld te maken met veel generieke regels die voor boeren in veel gebieden moeilijk zijn toe te passen', zegt Meri Loeffen, programmamanager van Deltaplan Agrarisch Waterbeheer (DAW), initiatiefnemer van de pilot.

Volgens Loeffen zijn allerlei rapporten en nieuwsberichten te lezen die problemen benadrukken zonder dat concreet wordt gemaakt wat er nu precies moet gebeuren en wie het voortouw neemt. 'Maar dat is een situatie die in niemands belang is. In de GLB-pilot hebben we laten zien dat er echt maar één manier is om met elkaar in beweging te komen en dat is de zaak omdraaien. Samen meten, analyseren en op zoek naar de feiten, naar inzicht in oorzaken en naar oplossingen. Langzaamaan ontstaat er onderling vertrouwen en kun je meters maken. Dan merk je ook hoe mooi het is om in het belang van de samenleving, de agrariërs en de overheid, de uitdagingen op te pakken en werk te maken van de toekomst.'

25 lessen

In totaal zijn er 25 lessen getrokken uit de vier pilots, waarover een boekje en een praktische leidraad zijn uitgebracht. De drie belangrijkste lessen zijn dat beweging beter op gang komt als de overheid zich faciliterend opstelt met instrumenten, de mens vooropstaat en er ruimte is voor een eigen aanpak in plaats van voorgeschreven vaste stappen.

Een van de boeren die meewerken aan de pilot, is Leon Bleumink uit het gebied Vragender-Lievelde, dat plotseling werd aangemerkt als met nutriënten verontreinigd gebied. 'Op dit vlak zit er veel wantrouwen', zegt hij. Dat zorgt vaak voor stilstand, maar kan in een gebiedsproces leiden tot eigen initiatief. 'We gaan met elkaar en het waterschap een groot meetnet opzetten, omdat we willen weten hoe het zit. Dat is best spannend, want er kan uit blijken dat we een opgave hebben als boeren. Maar dan hebben we de goede bronanalyse. Dan weet je wat je als boer kunt doen.'

Impuls voor gebiedsprocessen

De resultaten van de pilot kunnen volgens Loeffen een impuls zijn voor de kwaliteit van de gebiedsprocessen, positief bijdragen aan het behalen van doelen en positiever verlopen voor agrariërs. 'Onze oproep aan overheden en partijen die aan het landelijk gebied een uitdaging hebben, is om onze lessen ter harte te nemen. Ga het samen doen en laten we eindelijk in beweging komen. Met meer respect voor elkaar, meer draagvlak en optimisme.'

De pilot is uitgevoerd vanuit het DAW op verzoek van het ministerie van LNV (inmiddels LVVN) en in opdracht van LTO Nederland en collectief Natuurrijk Limburg. Partners in de pilots waren de regionale LTO's, waterschappen, agrarische collectieven, provincies, het Kadaster en anderen.