'Pleegmoeder' voor verse melk bij opgroei van biologische vaarskalveren

Het testbedrijf in Denemarken ziet er spic en span uit. Niet helemaal verwonderlijk; op het bedrijf van Torben Kjærgaard Sønderby wordt niet alleen getest, er komt ook veel bezoek. Op een wereldkaart bij de ontvangstruimte geven honderden spelden over nagenoeg de hele wereld deze herkomst van de bezoekers aan.

Het bedrijf, dat weidegang toepast, is vier jaar geleden overgestapt op vier Lely Astronaut 5-melkrobots. Het melken kostte te veel tijd, twee uur per keer, waarbij om 04.30 uur werd gestart en de avondmelking rond 18.00 uur eindigde.

'De robots bevallen prima, maar ik moet wel altijd de telefoon op zak hebben. Al krijg maar één of twee keer per maand een melding, terwijl de robots 25 tot 30 procent tijdwinst geven. Daarbij worden de koeien gemiddeld 2,8 keer per dag gemolken, tegen twee in de melkstal', licht Sønderby toe.

De melkveehouder zou met 240 koeien in totaal wellicht met drie robots toekunnen. Een vierde geeft echter iets meer ruimte, vanwege de weidegang op het biologische bedrijf die dit jaar van eind april tot medio oktober liep. 'Aan de buitenkant van de stal werk ik met een selectiepoort. Daarbij moeten de koeien die binnenkomen door de robot voordat ze de wei weer kunnen opzoeken', vertelt Sønderby.

Testen is belangrijk

Op het bedrijf is testen uiteraard een belangrijke taak, waarbij met name actuele onderwerpen in de melkveehouderij worden onderzocht. Een voordeel van de melkrobots is dat er zo gemakkelijk metingen kunnen worden gedaan. Onder meer omdat het systeem voorzien is van een zogenoemde sniffer. Die meet bij het bezoek van de koe aan de robot de ammoniakuitstoot via de bek.

'Deze informatie wordt onder meer ingezet door Viking Genetics om bij de Holstein-koeien te zien wat de uitstoot is. Die cijfers kunnen vervolgens weer worden teruggekoppeld naar de stieren. We willen een koe fokken die een hoge opbrengst combineert met een lage methaanuitstoot', legt de Deense ondernemer uit.

Datzelfde geldt voor de voerefficiëntie, die Viking Genetics eveneens op het testbedrijf van Arla meet. Camera's boven het voerhek herkennen de koeien en registreren het vreetgedrag en de voeropname', vertelt Sønderby. 'De camera kan de afstand tot het voer inschatten voordat de koe het voerhek betreedt.

Wanneer het dier heeft gevreten, wordt de hoeveelheid voer opnieuw bepaald. Daarop wordt de voeropname ingeschat. Zo willen we uiteindelijk ook de koe kunnen selecteren met de hoogste opbrengst in combinatie met de laagste voeropname.'

Het 200.000 euro kostende camerasysteem meet ook de bodyconditiescore. Is het iets voor eigen gebruik?, is dan de vraag. 'Met een kwart van de camera's kun je ook heel veel. Dat scheelt een hoop kosten. Hier betaalt Viking het en als lid van de coöperatie betaal ik natuurlijk ook een beetje zelf', geeft de melkveehouder aan.

A2-melk

Overigens gebruikt Sønderby genomics bij de koeienselectie. Daarbij produceert het bedrijf A2-melk, wat de melk iets duurder maakt. In de eerste anderhalf jaar beurt de melkveehouder hiervoor 2 cent per kilo melk extra, daarna is dat 0,7 cent. De melk wordt onder andere gebruikt om er melkpoeder voor China van te maken. 'Deze melk is beter verteerbaar en je slaapt er ook beter van.'

De biologische melkprijs voor november lag op omgerekend 63,38 eurocent per kilo, tegen 53,28 euro voor gangbare melk. Momenteel wordt gesproken over een verbod op onthoornen voor de biologische Arla-bedrijven in Denemarken. Sønderby denkt dat dit goed mogelijk is: 'Op dit moment zijn er immers meer dan voldoende hoornloos fokkende stieren beschikbaar.'

De koeien kalven af op een leeftijd van twee jaar en drie maanden. De veehouder vindt dit niet te laat. 'Doordat ze als jongvee ook buiten lopen, ontwikkelen ze zich iets minder snel om ze eerder te insemineren', licht hij toe. De beste 40 procent van de veestapel wordt ingezet voor de volgende generatie. Op de overige 60 procent worden Charolais-vleesstieren gebruikt. Deze verlaten na drie weken het bedrijf, de norm is tien dagen.

Deze kruislingkalveren worden afgezet naar een kalverhouder. Daar waar in Denemarken veel aandacht is voor biologische producten, is er maar weinig animo voor biologisch kalfsvlees, weet de Deense ondernemer. 'Het kan simpelweg niet uit wanneer je die kalveren biologisch gaat voeren.'

Speciale behandeling

De vaarskalveren die worden aangehouden, krijgen een speciale behandeling. In Denemarken geldt de regel dat het kalf 24 uur bij de moeder moet blijven. Daarna krijgt het nog enkele dagen biest van de moeder. Vervolgens komt het kalf bij een zogenoemde pleegmoeder terecht, waar ze tot een leeftijd van drieënhalve maand blijft.

Sønderby: 'Ik sprak onlangs met een collega-veehouder en het blijkt dat de consument het niet leuk vindt dat het kalf zo snel bij de koe weggaat. Daarom hebben we dit systeem bedacht. Iedere pleegkoe krijgt drie kalveren toegewezen.'

Een pleegkoe is een koe die onvoldoende presteert om aangehouden te worden. Wel is het belangrijk dat deze koe bij de start 30 kilo melk per dag geeft. 'Een kalf drinkt gemiddeld namelijk 8 kilo melk, maar er zijn er ook die 10 kilo drinken. Vandaar dat we royaal in de melkgift zitten.'

Sønderby heeft nu drie jaar ervaring met dit systeem en het bevalt hem goed. 'De kalveren blijven gezond en ook met weidegang komt het goed. De dieren gaan na enkele weken naar buiten en dan merkt je dat ze steun hebben aan de moeder. Ook hebben ze meer weerstand. Biologische kalveren moeten hier overigens vóór een leeftijd van vier maanden al naar buiten.'

Twee vrouwen doen de jongveeopfok. De ondernemer vindt dit ook echt vrouwenwerk: 'Als ik dit zou moeten doen, dan rij ik er een keer met de quad langs en zie dat ze nog leven. Vervolgens rij ik door. Vrouwen hebben meer gevoel voor de kalveropfok en hebben dit ook beter in de vingers.'

Lastig scheiden

Sønderby merkt wel dat het scheiden van koe en kalf na zo'n hechte periode lastig is. Daarom is daar een systeem voor bedacht, zegt de ondernemer. 'In ieder hok zitten drie koeien met negen kalveren. De eerste week doen we één koe weg, de week erop een tweede en voordat de derde vertrekt, worden de kalveren in een opbouwend aantal uren van de moeder gescheiden.'

De meeste pleegkoeien vertrekken richting slachthuis. 'De dames kijken goed naar koe en kalf. Soms mag en kan een koe een extra ronde pleegmoeder zijn', legt Sønderby uit. Hij beurt, in tegenstelling tot soms in Nederland, geen extra geld voor het bij de koe houden van de kalveren: 'En dat hoeft ook niet. We doen dit puur voor het welzijn van het kalf.'

Voor een biologisch bedrijf in Denemarken is goed ruwvoer belangrijk. Op het bedrijf van Sønderby wordt vooral gras gewonnen. Ook teelt hij gerst en wat mais. Om te bepalen hoeveel gras per perceel wordt binnengehaald, heeft het testbedrijf een eigen weegbrug.

De gegevens van die brug stuurt hij, met de bijbehorende kuiluitslagen, naar een onafhankelijk adviseur. Dit is in Denemarken gebruikelijk. Het voeradvies komt vervolgens via het managementsysteem naar de tablet bij de lader van de voermengwagen terecht.

Mais gezaaid

Dit jaar is ook een deel mais gezaaid. Door het natte voorjaar was het echter pas mogelijk om halverwege mei te zaaien. 'We dachten dat het voor gerst te laat zou zijn. Maar het bleek achteraf geen goede zet om in plaats daarvan mais te zaaien. Het was dit jaar gewoon te nat en te koud voor dat gewas', aldus Sønderby.

Over de toekomst is de melkveehouder 'op zich' positief. 'Ik heb wel wat zorgen over de uitwerking van het nieuwe landbouwakkoord. Een deel van mijn land ligt aan weerskanten van een beek, die naar een meertje stroomt. De uitwerking van het akkoord maakt het best spannend hoe die percelen worden gezien. Ik heb gehoord dat dit gebied niet onder de op te kopen veenweidegebieden valt. Van elders hoorde ik ook dat hele goede, vruchtbare gronden wel binnen de opkoopregeling komen. Die onduidelijkheid maakt mij onzeker, met name ook omdat de bedrijfsopvolging al klaar staat.'

Daarbij speelt ook dat 4 hectare wat kritiek ligt als het gaat om veenweide. De CO2-uitstoot is daar 190 gram per kilo op het bedrijf geproduceerde meetmelk: 'Met de heffing voor uitstoot is dat perceel te duur, zeker ook omdat je er niet kunt reduceren. De kooldioxidewaarde blijft altijd staan. Dan kan opkoop van die paar hectare een optie zijn.'