Onjuiste regelnaleving gewasbeschermingsmiddelen baart Tweede Kamer zorgen

Landbouwminister Femke Wiersma had eerder deze week met een brief aan de Tweede Kamer aangegeven welke richting zij op wil met het gewasbeschermingsmiddelenbeleid. Tijdens het debat op woensdagmiddag bleek dat veel Kamerleden op een aantal punten meer actie verwachten.

Diverse Kamerleden reageerden op een onderzoek van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). Daaruit bleek dat minder dan de helft van de kersentelers die in 2024 de vrijgestelde gewasbeschermingsmiddelen Exirel en Tracer gebruikten hield zich aan de gebruiksvoorwaarden.

'Als dit waar is, beschadigt dit het vertrouwen in de hele sector', stelt Cor Pierik (BBB). 'Als het in de kersteenteelt zo gaat, hoe zit het dan bij andere teelten?', vraagt Thom van Campen (VVD) zich af. Hij is voorstander van een breder onderzoek naar de naleving. Laura Bromet (Groenlinks-PvdA) vindt dat er misschien meer moet worden gekeken naar toepassing in plaats van toelating van middelen. 'Want er gaat veel mis bij de toepassing.'

Maatschappelijk draagvlak

Wiersma zegt in de Kamer 'teleurgesteld' te zijn in de naleving door tientallen telers. Ze waarschuwt dat het maatschappelijk draagvlak voor het gebruik van de gewasbeschermingsmiddelen staat of valt met correcte naleving van de gebruiksvoorschriften van het College voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb).

Daarnaast vindt ze correcte naleving in eerste instantie de verantwoordelijkheid van de teler en indirect de ketenpartijen die telers kunnen aanspreken op correct middelengebruik. De minister wil nu met het Bureau Erkenningen nagaan of de vakbekwaamheidsbewijzen kunnen worden verbeterd om zo de naleving op een hoger peil te brengen. Eerder had ze al een 'indringend gesprek' met de sector aangekondigd.

Groenteteelt onder druk

In de Kamer leeft ook de zorg dat teelten kunnen verdwijnen doordat de toelating van gewasbeschermingsmiddelen vervalt. Pieter Grinwis (ChristenUnie) wijst in dit verband op sla, spinazie of spruiten. Een aantal belangrijke middelen in deze teelten verliezen de komende jaren hun toelating in de groenteteelt. Daardoor is het lastiger om bijvoorbeeld witte vlieg of schimmels in deze teelten aan te pakken.

De minister vindt dat de fabrikanten het initiatief moeten nemen om middelen te ontwikkelen en toelating aan te vragen. Ze noemt in dit verband ook het fonds Kleine Toepassingen dat financiële ondersteuning biedt voor toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biologische bestrijders voor kleine toepassingen. Daarnaast verwacht Wiersma dat er alternatieve middelen beschikbaar komen. Het vorige kabinet heeft ervoor gezorgd dat 'groene middelen' sneller kunnen worden toegelaten. De minister stelt nu dat er het afgelopen jaar tien nieuwe groene middelen ter beoordeling bij het Ctgb zijn aangeboden.

Verder dringt ze in de Europese Unie aan op toelating van nieuwe teelttechnieken als Crispr-Cas omdat de veredeling van weerbare gewassen kan versnellen. Ook wil ze in Europa aandringen op lagere eisen aan laagrisicomiddelen om toelating van deze middelen te versnellen.

Glyfosaat

Een meerderheid in de Tweede Kamer heeft eerder gevraagd een aantal toepassingen van glyfosaat verbieden, zoals bij graslandvernieuwing. 'Voer gewoon het verbod uit,' vindt Anne-Marijke Podt (D66). Wiersma stelt dat het juridisch niet zo eenvoudig ligt. Ze wil wel de mogelijkheden onderzoeken om de toepassing van alternatieven te verplichten. Voorwaarde is onder meer dat de impact van dit alternatief op andere doelen, zoals stikstof, klimaat of biodiversiteit, niet slechter mag zijn dan bij toepassing van glyfosaat. Grinwis wijst erop dat dit de discussie meebrengt of de impact van ploegen of klepelen groter is door het energieverbruik.

Verschillende Kamerleden vragen aandacht voor de behoefte aan informatie bij omwonenden van percelen waarop gewasbeschermingsmiddelen worden gebruikt. Wiersma steunt de oproep aan telers en boeren om informatie over het middelengebruik te delen. Ze wijst daarbij op de handreiking 'Nabuurschap bij het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen' die het ministerie heeft opgesteld. Ook wil ze kijken er met gemeenten, provincies, GGD en de NVWA een informatiepunt kan worden ingericht waar omwonenden met hun vragen terecht kunnen.

Een ander punt van zorg voor onder meer D66 en GroenLinks-PvdA is de waterkwaliteit. Nederland moet uiterlijk in 2027 een 'goede toestand' van het oppervlaktewater hebben om te voldoen aan de afspraken van de Kaderrichtlijn Water. Beide partijen vrezen dat dit jaartal onhaalbaar is omdat de tijd simpelweg te kort is. Wiersma stelt dat zij wil naar doelsturing op gewasbeschermingsmiddelen om tot verbetering van de waterkwaliteit te komen. Volgend jaar moeten hier concrete voorstellen voor komen.