'Waterbommen' treffen Italiaanse agroregio

'Economisch gezien heeft het eigenlijk geen zin om het land weer in orde te maken.' Cleto Berti loopt over het terrein van zijn boerderij in de Val di Zena, de vallei ten zuiden van Bologna, die eind oktober voor de derde keer getroffen werd door een verwoestende overstroming.

'Het water stond tot hier', vertelt Berti wijzend naar een zanderige streep op zo'n 90 centimeter hoogte op de muur van zijn schuur. Tot aan de tuin was zijn land overstroomd. Gelukkig is hij dat het water niet zijn woonhuis is binnengedrongen.

Met 180 millimeter in een paar uur was het laatste noodweer het heftigste van de drie. 'De schade is moeilijk te berekenen', zegt Berti. 'De derde overstroming heeft de schade van de tweede vergroot, dus ik heb nog geen idee. Bij de eerste overstroming van mei 2023 had ik een schade van 80.000 euro.'

Delen van zijn land gingen toen verloren, evenals een trekker en een aanhangwagen. Schade die hij tot nu toe zelf heeft moeten betalen. 'Ik heb 1.500 euro vergoed gekregen van de overheid', klaagt Berti.

Evacuaties

De overstroming van vorige maand bracht een van de welvarendste gebieden van Italië op de knieën. In één nacht werd een derde van alle landbouwgrond opnieuw getroffen door overstromingen, kwamen vijftienduizend gezinnen zonder stroom te zitten, moesten tweeduizend mensen worden geëvacueerd en viel één dode.

Die dode viel een dorp verderop van Berti's boerderij. Een twintigjarige man werd verrast door het snel opkomende water en kon niet op tijd uit zijn auto klimmen.

Ravage nog zichtbaar

De totale schade aan de landbouw in Emilia-Romagna door de recente buien wordt geschat op bijna 1 miljard euro. Nu, drie weken later, is de ravage in de Val di Zena nog steeds goed te zien. Overal liggen omgevallen bomen in of net naast de, inmiddels weer kabbelende, rivier. Her en der staan autowrakken vol gedroogde modder in het weiland. Sommige wegen zijn deels onbegaanbaar omdat het asfalt is weggeslagen.

Ook Berti is een deel van zijn land kwijtgeraakt aan het water, zo'n 14 van zijn in totaal 58 hectare is verloren gegaan. 'De meest vruchtbare stukken dicht bij de rivier zijn nu onbruikbaar geworden of helemaal verdwenen.'

De boer wijst op een bocht in de rivier die er drie weken geleden nog niet was. Waar nu boomwortels, elektriciteitskabels en gasleidingen in het luchtledige hangen, stonden tot half oktober gewassen. Berti verbouwt op zijn percelen, waarvan een deel direct aan zijn boerderij grenst en de rest verdeeld ligt over de vallei, graan en veevoer. Behalve de directe schade kan hij voorlopig ook een deel van zijn land niet gebruiken voor productie.

'Perfectf storm'

De vraag is of dat in de toekomst wel weer kan. De drie overstromingen die de regio Emilia-Romagna in de afgelopen achttien maanden troffen, lijken het gevolg van de 'perfect storm': de uitzonderlijk hoge temperatuur van het water van de Adriatische Zee, de koude lucht uit Noord-Europa in combinatie met het laagland in het oosten van Emilia-Romagna en de Apennijnen in het westen.

De omstandigheden doen denken aan het weerfenomeen Dana, dat onlangs in het Spaanse Valencia en omgeving voor grote schade zorgde. Grote hoeveelheden verdampt zeewater botsten hierbij op koude lucht en op de bergen en zetten vervolgens de sluizen open die de laaggelegen gebieden overstroomden. Volgens meteorologen wordt met de stijging van de temperatuur van land en zeewater de kans op heftige neerslag alleen maar groter en dus ook de kans op overstromingen.

Deze 'waterbommen' kwamen eerst eens in de zoveel jaar voor, toen eens in de twee jaar, nu één keer per jaar, bevestigt Enrico Ballantini. Hij is ook boer in de Val di Zena, een paar kilometer bij Cleto Berti vandaan. Een deel van zijn 105 hectare land ligt veilig op een heuvel, maar een belangrijk deel langs de rivier.

'Dit stuk land was klaar om ingezaaid te worden, maar dit is de situatie', wijst Ballantine naar een zanderig stuk uiterwaarden waar zijn graan stond en waar balen met stro nog steeds deels onder water liggen. 'De rivier is nog afgesloten en het water stroomt nog steeds over mijn land.'

Boos

Ballantini is vooral boos. De overstromingen zijn inderdaad deels het gevolg van een veranderend klimaat, maar volgens hem ook van achterstallig onderhoud. 'Na de eerste overstroming in mei 2023 heb ik al bij de regio aan de bel getrokken om de rivier schoon te maken, maar ik heb geen antwoord gekregen', vertelt Ballantini.

'In september van dit jaar was er opnieuw een overstroming en weer heb ik de regio gevraagd of ze de rivier wilden vrijmaken van boomstammen en andere rommel, maar opnieuw geen antwoord', vervolgt de ondernemer. 'En nu dus de derde overstroming, die heeft hectares land overstroomd en verwoest.'

Dus ja, de hoeveelheid regen was extreem en van invloed op de landbouw in Emilia-Romagna, maar de lakse reactie van de overheid op de vragen van de boeren minstens net zoveel, concludeert Ballantini.

Concrete maatregelen

Zonder concrete maatregelen om met de steeds extremere weersomstandigheden om te gaan, zal boeren in het op een na belangrijkste landbouwgebied van Italië steeds moeilijker worden.

Maar ondanks de hoge kosten en de zorgen voor de toekomst is Berti niet van plan te stoppen. 'Het bedrijf is al ruim honderd jaar in de familie. Mijn grootouders werkten op het land en mijn vader heeft het bedrijf zestig jaar geleden gekocht. Ik ga hier niet weg.'