Wiersma: tijdelijk rechten uit de markt nemen serieuze optie

De uitkomst van dit sectorplan is nog ongewis. Wiersma kondigt vervolggesprekken aan, maar wil op de uitkomst daarvan niet vooruitlopen. NSC'er Holman zegt nog weinig animo te proeven in de sector. Van Campen: 'Iedereen met een aandeel in de hele keten heeft hier een verantwoordelijkheid.'

Nieuwe brede beëindigingsregeling

Wiersma stuurde van de week de contouren van de nieuwe brede beëindigingsregeling naar de Tweede Kamer. Deze richt zich op verouderde bedrijven en boeren die bij eerdere opkoopregelingen buiten de boot vielen omdat ze niet aan de voorwaarden voldoen. Van rechts tot links zien partijen in een bredere regeling een manier om de mestproductie flink terug te schroeven en vragen de minister deze zo snel mogelijk open te stellen.

De bewindsvrouw voelt die urgentie ook, maar wil vooral zorgvuldigheid betrachten. Ze wijst toespelingen over het vertragen van opkoop resoluut van de hand. 'Zo'n regeling moet eenvoudig en robuust zijn. We willen het wel echt zo snel mogelijk openzetten en we zijn er op het ministerie bijna dagelijks mee bezig.'

Geen inschatting te maken

Gevraagd naar een inschatting van hoeveel boeren er mee gaan doen, moet de minister het antwoord schuldig blijven. 'Het is een vrijwillige regeling. Dus op voorhand inschatten hoeveel er wordt geëffectueerd, is moeilijk.' In een woensdag verzonden Kamerbrief schreef Wiersma dat ongeveer de helft van alle veehouderijlocaties in Nederland nog geen aanspraak heeft kunnen maken op een van de eerdere vrijwillige stoppersregelingen.

In via RTL Nieuws uitgelekte concept-Kamerbrief staat dat Wiersma 1 miljard euro uit wil trekken voor de nieuwe opkoopregeling. Dat is dan voor een periode van vijf jaar. De minister zelf wil niet op dit bedrag ingaan zolang het nog niet door de ministerraad is goedgekeurd.

Wel kreeg Wiersma van CDA en GroenLinks-PvdA het verzoek mee wat dieper in de buidel te tasten. 'Dat is bij lange na niet genoeg', vindt Vedder, die zelf een budget van 1,5 à 2 miljard euro al 'optimistisch' zou vinden met het oog op de druk op de mestmarkt en de te halen milieudoelen.

Meer vaart achter grondgebondenheid

De minister werkt ook aan plannen voor een grondgebonden veehouderij. Dit is een afspraak die onder het vorige kabinet is gemaakt met de Europese Commissie. Ook hier verlangt de Tweede Kamer meer vaart in de beleidsvorming.

'De keuze voor grondgebondenheid zou een hele grote structuurwijziging zijn. Ik wil dit zorgvuldig doen. We doen dit stap voor stap', zegt Wiersma die voor de zomer van 2025 met een voorstel komt. Maar eerst wil zij meer onderzoek verrichten naar onder meer de economische gevolgen voor de sector en de regio's.

Dat laatste is een zorg die BBB-Kamerlid Caroline van der Plas tijdens het debat uitte. Een krimp van de veestapel gaat volgens haar ten koste van de bedrijvigheid en werkgelegenheid op het platteland. 'De mestcrisis heeft nu al grote gevolgen.'

Nieuwe derogatie is speerpunt

Wiersma's eerste doel is niet een kleinere veestapel, maar het vergroten van de plaatsingsruimte voor mest. Dat zal niet alle problemen oplossen, erkent ze. Daarvoor is een nieuwe (grasland)derogatie noodzakelijk en dat is haar speerpunt in de gesprekken met de Europese Commissie.

Die beginnen spoedig na het aantreden binnenkort van de nieuwe Europese Commissie, maar in gesprekken met andere lidstaten is al veel voorwerk verricht, zegt Wiersma. 'We kunnen niet op één paard wedden. Ik geloof wel dat een nieuwe derogatie te verantwoorden is vanuit wetenschappelijke oogpunten, maar het is geen gelopen race. Mijn inzet is om de 170 kilo stikstofmest per hectare uit de nitraatrichtlijn te krijgen en mestnormen te laten op bodemsoort en groeiomstandigheden. Een hogere mestnorm moeten we dan niet meer zien als een uitzondering.'