Gebrek aan liquiditeit is grootste probleem bij melkveehouders

Financiële experts bevestigen het sombere beeld. 'Ik zie echt wel seinen op rood staan', zegt Rick Hoksbergen. Hij is branchespecialist melkvee bij accountantsbedrijf Countus. 'Er is een flinke kostenverschuiving gaande bij melkveehouders.' Komt dat alleen door de mest? Nee, maar kosten voor mestafvoer zijn wel een belangrijke factor.

Extensivering

'De melkveehouderijsector piept en kraakt en echte oplossingen zijn er niet', stelt sectorleider melkveehouderij Hans Scholte van Flynth adviseurs en accountants. 'Men heeft de mond vol van extensivering, maar grond is duur.'

'Toen het nieuws bekend werd dat derogatie stapsgewijs afgebouwd zou worden, berekenden we dat dit voor melkveehouders een kostprijsverhoging van 1,5 tot 3 cent per liter melk zou betekenen', vervolgt Scholte. 'Toen gingen we nog uit van een ophaalbijdrage van 15 euro per ton rundveedrijfmest. Inmiddels liggen de prijzen tussen de 25 en 30 euro. De kostprijsverhoging voor mest per liter melk ligt daardoor zeker twee keer zo hoog.'

Volgens Hoksbergen staat ongeveer een kwart van de melkveebedrijven er financieel goed voor. Een kwart heeft het moeilijk. De rest kan rondkomen, maar daar is alles mee gezegd. 'In die middengroep zit het probleem, er zijn bedrijven die nu vastlopen in hun liquiditeit. Die bedrijven zitten in alle categorieën.'

Bedrijven die de afgelopen twintig jaar goed draaiden, hebben het nu lastig, ziet de sectorspecialist van Countus. 'Het beeld is niet rooskleurig. Er zijn daarnaast nog meer kosten gestegen. Kort geleden lag de rente net boven de 2 procent, nu ligt die boven de 5 procent. Dat betekent ook weer een kostprijsstijging van 2,5 à 3 cent per liter melk.'

'Alles is duurder'

Rente en mest alleen al zorgen dus voor een hogere kostprijs van 5 à 6 cent per liter. Hoksbergen: 'Tel daar de gestegen kosten voor bijvoorbeeld arbeid nog eens bovenop. Alles is duurder geworden, of het nu de loonwerker is of het onderhoud van mechanisatie; het kost meer geld. Alleen de voer- en kunstmestprijzen zijn lager dan vorig jaar.'

Hans Scholte van Flynth haalt de cijfers van de afgelopen drie jaar erbij. Daarin valt het jaar 2022 op. Toen kregen melkveehouders gemiddeld 57,5 cent per kilo boerderijmelk. Dat is een stuk hoger dan in 2021, toen een melkprijs van 39,6 cent werd gerealiseerd. De kosten stegen met ruim 10 cent per kilo melk in 2022 ook stevig.

Scholte: 'Het jaar 2022 was echt uitzonderlijk. Een jaar waarvan door sommigen werd gezegd dat het geld bij melkveehouders tegen de plinten klotste. Er werd weer geïnvesteerd. Een jaar later zien we helaas dat de hoge kosten zijn gebleven, maar de melkprijs flink is gezakt.'

Melkprijs van 47 cent

Het deskundigenpanel Langetermijnprognoses melkveehouderij, bestaande uit financieel deskundigen uit de zuivelsector, gaat voor de komende jaren uit van een melkprijs van 47 cent. 'Wij gaan op dit moment ook uit van een kritieke melkprijs van gemiddeld 47 cent', zegt Scholte. 'Daarmee kunnen dus net alle kosten en uitgaven worden betaald. Maar er blijft geen marge over, ook niet om eventuele nieuwe kostenstijgingen op te vangen. Het is een gemiddelde, dus er zijn ook bedrijven die dit niet redden.'

Ook Rabobank gaat voor dit jaar uit van die 47 cent. 'De melkprijs zal de komende jaren waarschijnlijk tussen de 45 en 50 cent schommelen', verwacht sectorspecialist Marijn Dekkers van Rabobank. 'Met prijzen boven de 50 cent, zoals we die ruim een jaar geleden hadden, houden wij geen rekening. Historisch gezien is 47 cent een hele mooie melkprijs. Maar bij de huidige kostenstructuur is die prijs heel hard nodig.'

Op de vraag welke bedrijven nu het hardste worden getroffen, heeft Dekkers een tweeledig antwoord. 'Bij intensieve bedrijven tikt de hoge kostprijs steviger door. Voor extensieve bedrijven is het vaak lastig om de mest überhaupt van het bedrijf af te krijgen. Zij zitten niet in het circuit, omdat ze niet gewend waren hiervan gebruik te maken.'

10 procent

Dat is ook iets wat voorzitter Erwin Wunnekink van LTO Nederland-vakgroep Melkveehouderij herkent. 'Het fysieke probleem van de mestcrisis is minstens zo groot als het financiële probleem. Het niet wegkrijgen van mest is iets waar veel melkveehouders tegenaan lopen. Met de normen van 170 kilo stikstof per hectare, als we geen derogatie meer hebben, kan minder dan 10 procent van de melkveehouders de mest volledig kwijt op eigen land. Ruim 90 procent kan dat dus niet en moet daar een oplossing voor vinden.'

Vooral boeren in Friesland, Noord-Holland en de veenweidegebieden hebben het nu lastig om mest af te voeren. Wunnekink: 'Bij mij in de Achterhoek komt de mesthandelaar misschien wel langs. Ik heb zelf bijvoorbeeld een jarenlange relatie met een bedrijf. Maar dat geldt voor melkveehouders in Friesland in veel mindere mate. Zij hebben niet de kanalen. Ik hoor dat loonwerkers uit het hele land gebeld worden om ook daar mest op te halen.'

De vakgroepvoorzitter ziet om zich heen steeds meer de gevolgen van de hoge kosten van mestafvoer. 'Stel dat je deze week vijf vrachten mest laat ophalen, voor 33 euro per kuub. Dat is ongeveer 1.000 euro per vracht. Dat is dan 5.000 euro, terwijl het melkgeld ongeveer 40.000 euro per maand is voor een gemiddeld bedrijf met ruim 100 koeien. Dat tikt behoorlijk aan. Vorig jaar was dat voor dezelfde hoeveelheid mest nog 2.500 euro.'

Geen simpele oplossingen

Er zijn geen simpele oplossingen voor melkveehouders, constateert de vakgroepvoorzitter. 'Je kunt ervoor kiezen om wat koeien weg te doen. Stel dat je in januari tien koeien weg deed, dan lever je 93.000 liter melk minder. Dat is 40.000 euro minder aan omzet.'

Je kunt er ook voor kiezen die keuze uit te stellen, schetst Wunnekink. In de hoop dat het in de tussentijd goed komt en je de mest kwijt raakt. 'Er zijn genoeg melkveehouders die daar op gokken. Maar als het dan niet lukt, moet je dertig koeien wegdoen in plaats van tien. Bij dat gemiddelde bedrijf is dat bijna een derde van de koeien. Dan loop je leeg qua liquiditeit. Dan lever je 10 procent minder melk, dat kost zo'n 100.000 euro aan gederfde omzet.'

Hessel van der Meer is bedrijfsleider bij loonbedrijf Habo in het Zuid-Hollandse Noordeloos, in de Alblasserwaard. Het is een redelijk extensief veenweidegebied waar melkveehouders voor een nieuwe situatie staan. 'Voor de afschaffing van het melkquotum werd veel mest uit Noord-Brabant naar dit gebied gebracht. Sindsdien zijn bedrijven wel wat intensiever geworden en konden melkveehouders eigen mest plaatsen. Er wordt ook mest afgevoerd naar de Hoeksche Waard en Zeeland. Een deel van het overschot blijft ook binnen het gebied.'

Nu moeten veel meer melkveehouders van hun mest af. Van der Meer denkt dat in zijn gebied het stopzetten van derogatie veel impact heeft. 'Hier is elk bedrijf een derogatiebedrijf. Dat heb je in Noord-Brabant bijvoorbeeld niet. Het geld dat je besteedt aan mestafzet, kun je niet aan andere dingen besteden.'

Hoewel zijn loonbedrijf geld verdient aan het mesttransport, is Van der Meer niet blij met de situatie. 'Als melkveehouders financieel gezond zijn, profiteert de periferie daar ook van. Als er geen afzet is, kunnen wij ook niet rijden. Op dit moment sleepslangen wij 250.000 kuub per jaar voor onze klanten. Dat wordt minder. Dus je verliest ook weer werk.'

Wat kunnen melkveehouders nu doen om het probleem op te lossen? 'Met extra grond kopen gaat een melkveehouder, met de huidige grondprijzen, het niet oplossen', stelt Dekkers. 'Misschien is er een keer een stuk grond van de buurman te koop. Maar bijna alle teelten leveren meer op dan gras. De oplossing zit meer in samenwerking, met akkerbouwers, bedrijven in de buurt en andere grondeigenaren. Extra grond pachten is een optie.'

Opslag

Dekkers wijst ook op het belang van voldoende opslag. 'Dan kun je de mest afzetten in de meest gunstige tijden. In de praktijk is dat tussen maart en mei. Sommige ondernemers wachten het af. Maar als je nu kijkt, dan is het zomaar weer mei. Daarna is de mest niet meer nodig en blijf je ermee zitten.'

Houd vooral de liquiditeit van het bedrijf in beeld, is het devies van Dekkers. 'Maak een plan hoe je dit kunt opvangen, samen met je adviseur of accountant. Kijk wat voor jouw bedrijf de beste opties zijn. Laat het niet op zijn beloop gaan. Laat het niet gebeuren.'