Goed weer kan mestmarkt nog een beetje redden

Nu overal de graan van het land gaat, is de verwachting dat op de vrijkomende percelen nog heel wat mest kan worden afgezet. Maar dat het voor de mesthandel geen topjaar wordt, is allang duidelijk. Door een nat voorjaar kwam de handel traag op gang. Toen de percelen begaanbaar werden, was de tarwe op de meeste plekken al te hoog. Akkerbouwers kozen daarom veel vaker voor kunstmest. Die prijzen waren ook een stuk minder onaantrekkelijk dan het jaar ervoor.

'Voor akkerbouwers waren de hoge kunstmestprijzen vorig jaar reden om vaak voor dierlijke mest te kiezen', vertelt Johan Mostert. Hij is eigenaar van mesthandel- en transportbedrijf Mostert & Van de Weg in het Gelderse Nijkerkerveen en voorzitter van de sectie meststoffendistributie van Cumela.

Mostert: 'Dit jaar liggen de prijzen lager en is de keuze voor kunstmest sneller gemaakt. Maar het grootste probleem was het natte voorjaar. Ook in de zomer hadden we te maken met een lange, natte periode, waardoor er op het land weinig kon gebeuren. Dat gaan we nu niet meer inhalen. We zijn nog wel druk deze laatste weken, maar van een inhaalslag is geen sprake. We moeten het echt van het voorjaar hebben.'

Voor Mostert werd het dit jaar al snel duidelijk dat het lastig zou worden. 'In Zeeland kon nauwelijks wat worden gedaan in het vroege voorjaar, in Groningen was het verschillend per regio. In de Flevopolder kon wel mest op het land worden gebracht, maar ook duidelijk minder dan anders. Zo'n nat voorjaar was lang geleden, dat is toch wel uitzonderlijk.'

De sectievoorzitter denkt dat er wel 10 tot 20 procent minder mest is afgezet tot nu toe, 'afhankelijk van het gebied waar je als meshandelaar actief bent'. Directeur Willem Berkhof van mesthandel- en transportbedrijf Berkhof in het Gelderse Scherpenzeel schat dat misschien slechts 60 procent in Nederland is afgezet van wat normaal gebruikelijk is.

Emotie in de markt

'Door de hogere prijzen ontstaat er ook een stuk emotie in de markt', ziet Berkhof. 'Veehouders gaan bellen met verschillende bedrijven, waardoor het lijkt alsof er nog meer aanbod is. Dat heeft een prijsopdrijvend effect. Of ze gaan zelf de markt op om akkerbouwers te zoeken voor de mest.'

Voor de veehouders die afhankelijk zijn voor de afvoer van mest was de beperkte plaatsingsruimte inderdaad geen goed nieuws. De ophaaltarieven liggen gemiddeld een stuk hoger dan andere jaren. Per regio is dat verschillend, maar in gebieden waar veehouders vaak afhankelijk zijn van mestafvoer, in Noord-Brabant bijvoorbeeld, liggen de prijzen rond de 23 euro per ton voor varkensmest en 21 euro voor rundveedrijfmest.

Het ophaaltarief van varkensmest is daarmee wel zo'n 5 euro per ton (+28 procent) duurder dan vorig jaar. En voor rundveedrijfmest moet soms wel 8 euro (+62 procent) extra worden gerekend.

Bufferstroken en afbouw derogatie

Volgens Johan Mostert spelen er dit jaar nog een paar zaken mee: 'Naast het natte voorjaar zijn ook de bufferstroken ingevoerd. Dat speelt niet een heel grote rol, maar het verkleint wel het aantal hectaren waar mest op kan. Daarnaast wordt de derogatie afgebouwd, de eerste gevolgen daarvan zijn al merkbaar, maar dat gaat de komende jaren een nog grotere rol spelen.'

Op dit moment is er geen overschot aan mest, de export meegerekend. Alle mest kan normaal gesproken worden afgezet. Maar dat kan de komende jaren wel veranderen, verwacht het Nederlands Centrum voor Mestverwaarding (NCM).

Impact van ontwikkelingen

Deze organisatie heeft een analyse gemaakt van de impact van de ontwikkeling van de veestapel en mestproductie enerzijds en de plaatsingsruimte anderzijds. De afbouw van de derogatie en invoering van bufferstroken langs waterlopen zorgen op korte termijn voor een afname van de gebruiksruimte van dierlijke mest. Maar op korte termijn wordt nog geen vermindering van de mestproductie verwacht. Het gevolg is dat er vanaf 2025 waarschijnlijk een overschot is na de export van mest.

Tot en met 2025 komt er in Nederland per jaar zo'n 411 miljoen kilo stikstof uit dierlijke mest beschikbaar, pas in 2026 neemt dit in één keer af naar 393 miljoen kilo, is de verwachting van NCM. Maar de plaatsingsruimte loopt veel sneller terug en dit is bovendien nu al gaande.

Tot nu toe is het altijd gelukt alle mest uit Nederland een bestemming te geven, benadrukt Mostert. Hij ziet ook dat de plaatsingsruimte in eigen land afneemt. 'Er ontstaat pas een probleem als mest niet kan worden afgevoerd, als het op zijn plaats blijft. Ik kan met deze ontwikkeling ook geen garantie geven dat voor alle mest plaatsingsruimte is. En wat ook telt: hoe langer de afstand, hoe duurder de mestafvoer wordt', legt hij uit.

Mestafvoer flink duurder

Mostert ziet ook dat mestafvoer voor veehouders een stuk duurder is geworden. 'Naast de krapte op de markt spelen ook de toenemende kosten voor transporteurs een rol. Alles wordt duurder, van brandstof voor de wagens, tot onderhouds- en personeelskosten.' Mesthandelaren moeten dit jaar gemiddeld meer bijbetalen om mest aan een akkerbouwer te leveren. Akkerbouwers verkeren in een luxepositie en kunnen verschillende aanbieders vergelijken.

Toch relativeert Mostert de gevolgen van de afnemende plaatsingsruimte ook. 'Dit jaar toont maar weer eens aan dat het weer de grootste bepalende factor is. Ook de kunstmestprijzen spelen een belangrijke rol. Als kunstmest de komende jaren duur is, is dat positief voor de afzet van dierlijke mest. Er zijn meerdere factoren die bepalen hoe een mestseizoen verloopt.'

Voor het uitrijden van drijfmest op grasland gaat de laatste week in. Dit kan tot en met uiterlijk 31 augustus. Op bouwland mag tot 15 september drijfmest worden uitgereden, mits daarna een groenbemester wordt ingezaaid.