Mestmarkt loopt stroef, maar echte pijn komt nog

Door afbouw van de derogatie en de komst van bemestingsvrije bufferstroken langs watergangen is de mestplaatsingsruimte kleiner. Het Nederlands Centrum Mestverwaarding (NCM) berekende dat vooral de afnemende ruimte voor stikstof de komende jaren gaat knellen.

Door de invoering van 3 meter brede bufferstroken langs waterlopen daalt de gebruiksruimte voor stikstof uit dierlijke mest dit jaar met 16 miljoen kilogram stikstof. Door de afbouw van de derogatie neemt de gebruiksruimte van stikstof uit dierlijke mest met nog eens 8 (2023) tot 55 (2026) miljoen kilogram stikstof af. De landelijke balans voor stikstof uit dierlijke mest is in de jaren 2023 en 2024 nog negatief. Er is dus nog gebruiksruimte over. De balans lijkt in de daaropvolgende jaren (2025 en 2026) boven nul uit te komen. Dat betekent dat er dan een tekort is aan gebruiksruimte.

Ophaalkosten

Mesttransporteurs en -distributeurs melden dat de ophaalkosten van drijfmest dit voorjaar zo'n 3 tot 4 euro per kuub hoger zijn dan in voorgaande jaren. Het absolute niveau van de ophaalkosten verschilt per regio. De hogere ophaaltarieven zijn niet alleen een gevolg van marktwerking ofwel de grotere druk op de mestmarkt. Ook kostenstijgingen spelen een rol, waardoor transport van mest een stuk duurder geworden is. Daarbij gaat het over kosten van brandstof en personeel, maar ook van materiaal. Om maar een voorbeeld te noemen: een vrachtwagenband die twee jaar geleden nog 600 euro kostte, kost nu 1.000 euro.

Veehouders met een mestoverschot moeten dit jaar meer mest afvoeren door de komst van de bufferstroken. En voor sommigen geldt dat ze nu ook al de derogatie geheel of gedeeltelijk kwijt zijn; bijvoorbeeld omdat hun bedrijf zich bevindt in een waterwingebied, een Natura 2000-gebied, of een zogenoemd NV-gebied (met nutriënten verontreinigd gebied).
Een rondgang langs mesttransporteurs levert op dat het extra aanbod van mest, in vergelijking met voorgaande jaren, nog beperkt lijkt te zijn.

Afzetmogelijkheden

Toch hadden de mestdistributeurs het de afgelopen maanden niet makkelijk bij het vinden van voldoende afzetmogelijkheden voor de aangeboden drijfmest. Het natte voorjaar speelt daarbij een grote rol. Vanwege de slechte berijdbaarheid van het land kozen akkerbouwers in veel gevallen voor het gebruik van kunstmest in plaats van dierlijke mest. Dit gebeurde vooral in de graanteelt waarbij akkerbouwers in 'normale' jaren meestal graag dierlijke mest laten aanrukken.

Wat ook zorgt voor extra druk op de mestmarkt is dat de export van mest niet meer zo vlotjes verloopt als vorig jaar. Dat heeft alles te maken met de inmiddels weer flink gezakte prijzen van kunstmest. Vorig jaar was er vanuit het buitenland extra veel vraag naar dierlijke mestproducten uit Nederland omdat kunstmest extreem duur was.

Rundveemest

De strubbelingen bij de afzet van drijfmest spitsen zich toe op rundveemest. Varkenshouders hebben vaker dan rundveehouders contractuele afspraken over mestafzet; veelal met mestverwerkers.
Mestdistributeurs vrezen dat afzet van rundveemest ook in het resterende deel van 2023 lastig zal blijven. Ze geven aan dat rundveehouders er vaak onvoldoende rekening mee houden dat er in het voorjaar de meeste ruimte is voor mestafzet.

De komende maanden zijn het vooral graslanden en graanstoppelpercelen waar nog mest naartoe kan, maar dat is beperkt. Ook is het maar de vraag of akkerbouwers die vanwege natte omstandigheden in het voorjaar geen drijfmest aangevoerd hebben, daar later in het jaar alsnog voor kiezen. De ervaring leert dat de voorkeur dan regelmatig uitgaat naar andere bemestingsproducten zoals vaste mest en/of compost.

De huidige stroperigheid bij de afzet van drijfmest is mogelijk nog maar een voorbode van een veel grotere druk op de mestmarkt en fors hogere ophaaltarieven in de komende jaren. Hoe die markt er precies uit gaat zien, laat zich nog moeilijk voorspellen. Naast een afnemende gebruiksruimte enerzijds, kunnen stoppende veebedrijven anderzijds er wellicht voor zorgen dat er geen chaotische mestmarkt ontstaat.