'Sorghum wordt noodzaak tijdens droge zomers die nog voor ons liggen'

Walter de Milliano is wetenschapper, plantenspecialist en akkerbouwer in het Zeeuwse Oostburg. Hij veredelde tarwe in de tropen en werkte als professor in Zuid-Afrika om studenten te leren hoe ze graangewassen kunnen verbeteren. Ook was hij manager tuinbouwgewassen bij Syngenta Seeds.

Op zijn zestigste nam De Milliano het akkerbouwbedrijf van zijn moeder over. Op het voormalige gemengde bedrijf worden tarwe, uien, aardappelen en graszaad geteeld. Verder is hij gefascineerd door het tropische graangewas sorghum, sinds 2005 veredelt hij het. Momenteel heeft hij proefvelden met tweehonderd veredelingslijnen van dit kafferkoren.

Waar komt sorghum oorspronkelijk vandaan?

'Het wordt al achtduizend jaar geteeld op voedingsarme gronden in bijvoorbeeld Soedan, Ethiopië en West-Afrika. Kleinschalige boeren telen het als voedsel om te overleven, zoals wij aardappelen telen. De stengels van de sorghum gebruiken ze als dakbedekking en omheining, ook brouwen ze er bier van.'

Vanwaar die voorliefde voor dit gewas?

'Ik zag sorghum in de tropen en vond het jammer dat wij het in Nederland niet kennen, want het is inmiddels het vijfde graangewas ter wereld. Het heeft een pluim met korrels en is een interessant voedergewas voor de veehouderij, zeker op marginale gronden. Ik zie dit gewas als noodzaak voor de toekomst waarin we te maken krijgen met meer droogte, regenval, een stijgende zeespiegel en verzilting. Maar liefst 75 procent van Zeeland is al in meer of mindere mate verzilt.'

Hoe kan dit tropische gewas daarbij helpen?

'Sorghum heeft 40 procent minder water nodig dan mais. Bij langdurige droogte zullen mais en andere graansoorten door noodrijping afsterven, maar sorghum schiet in rust, blijft groen en groeit na regen weer verder. Dat is uniek. Het gewas lijkt ook tegen tijdelijke overstromingen te kunnen en zorgt daardoor voor oogstzekerheid als nieuw gewas in de vruchtwisseling.'

Het is dus een toekomstbestendig gewas?

'Inderdaad, sorghum heeft veel potentie en zal in Nederland net zo belangrijk worden als mais. Al ga ik dat mogelijk niet meer meemaken.

'Het gewas heeft een overlevingsfunctie voor suboptimale condities en die gaan wij hier nodig hebben tijdens perioden van droogte. Boeren in Gelderland en Overijssel hebben dat de afgelopen jaren al gemerkt. We gaan meer jaren krijgen met suboptimale groeiomstandigheden en weinig regenval.'

Is het een goede concurrent van mais?

'Je dient sorghum niet te vergelijken met mais, het is geen concurrent maar een aanvulling. Het geeft compleet nieuwe mogelijkheden voor de landbouw. Het past bijzonder goed bij een circulaire economie, omdat je meerdere functies van het gewas benut. Multifunctioneel dus. Mais is daarentegen gelanceerd in een lineaire economie waarbij het accent ligt op het uitbaten van één product om daar vervolgens veel geld aan te verdienen.'

Welke functies heeft sorghum zoal?

'Je kunt het inzetten als voedergewas voor rundvee, maar vooral ook voor geiten en schapen. Sorghum is in zijn geheel te hakselen en in te kuilen in bijvoorbeeld een lasagnekuil met snijmais. Je kunt ook alleen de korrel dorsen voor krachtvoer, waarna je stro overhoudt.

'De korrel is tevens geschikt voor de humane consumptie. Je kunt er bijvoorbeeld brood en pap van maken, het gewas bevat geen gluten. Ook heeft het een hoog suiker- en eiwitgehalte. Daarnaast is de zetmeel energierijk, de vezels en het stro kun je weer gebruiken als isolatiemateriaal of bij de productie van bouwplaten. Verder zijn er indicaties dat sorghum nuttig kan zijn bij de onderdrukking van aaltjes.'

Waarom bent u sorghum gaan veredelen?

'We zijn in Nederland volledig afhankelijk van buitenlandse rassen en ik wilde graag lokaal meedoen met de sorghumteelt. Een andere motivatie is dat we in ons land al honderd jaar onderzoek doen naar het optimaliseren van gewassen op goede gronden, terwijl er ook kansen moeten zijn voor de marginale, voedingsarme gronden zoals de zandgronden. Met sorghum kunnen deze telers hun veiligheidsmarge verbreden en de biodiversiteit verhogen.'

Hoe kunnen ze dat concreet doen?

'Je kunt bijvoorbeeld kiezen voor een mengteelt met sorghum en mais, je zaait dan een sorghum-maismix. In een goed jaar oogst je veel mais en bij flinke droogte profiteer je van sorghum. Het gewas wordt binnen het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid gezien als rustgewas. Zet je een sorghum-maismix in en wil je het als rustgewas telen, dan dient het percentage sorghum wel hoger te liggen dan dat van mais. Groot voordeel van sorghum is trouwens dat het slechts 70 kilo stikstof per hectare nodig heeft.'

Wat is het meest ideale type sorghum voor de veehouderij?

'Dat mag maximaal 2,60 meter hoog zijn, anders is er bij veel regen of wind kans op legeren. Er zit namelijk een zware zetmeelpluim in de top. De totale opbrengst ligt op 18 ton per hectare, waarbij de graanopbrengst op 7 ton ligt en de biomassa op 11 ton. Het bevat ongeveer 14 procent eiwit en het VEM-gehalte schommelt rond de 800 tot 900.

'Het valt op dat melkveehouders die sorghum aan hun koeien voeren, merken dat het de diergezondheid positief beïnvloedt. De dieren hebben een glanzende vacht en stevige mest.'

Waarom is het zo lastig om een nieuw gewas te introduceren?

'Daar zijn veel tijd, persoonlijke inzet, doorzettingsvermogen en investeringen voor nodig. Vijftig jaar geleden kende je hier in Nederland ook geen mais, het paste immers niet bij onze omstandigheden. Mais kwam uit de hooglanden van Mexico en had een lange groeicyclus, in Wageningen noemden ze het kippenvoer. Daarna is het maisgewas verder ontwikkeld en nu staat het tot in Denemarken. In die vijftig jaar is mais in Nederland gegroeid naar een significant gewas en ik verwacht dat sorghum dit ook kan.'

Op welke obstakels stuit u zoal?

'Het is een uitdaging om een goed marktprincipe te creëren, er moet voor sorghum een compleet nieuwe keten worden opgezet. En dan loop je, ook in innovatief Nederland, tegen veel stoplichten aan. Het zaaizaad moet worden gekeurd en gewasbeschermingsmiddelen moeten speciaal voor de toepassing op sorghum zijn geregistreerd.

'Dan heb je nog de verwerking van het gewas, momenteel is het lastig om de relatief kleine korrels goed te raken met een pletter. Daar zijn aangepaste machines voor nodig, dat geldt ook voor toepassingen voor de bouw en verwerkende industrie. Het is echt pionieren. Als kleine ondernemer merk je dat de overheid ervan uitgaat dat je een team met experts hebt.'

Hoe zit het met de kosten om sorghum te telen en voeren?

'Ik geef toe dat het niet voor iedereen geschikt is. Het gewas zal moeten bewijzen of het qua inkomsten interessant is. Wil je sorghum bijvoorbeeld verwerken tot krachtvoer, dan moet je het graan met een geschikte combine oogsten. Daarna volgt het malen en drogen. Dat is ook het lastige van nieuwe gewassen, als je nooit iets introduceert, wordt het ook nooit echt rendabel.'