Zorglandbouw zucht onder regeldruk die groei belemmert

Met een totale jaaromzet van meer dan 300 miljoen euro is zorglandbouw de tweede grootste neventak onder bedrijven met multifunctionele landbouw. Maar waar andere neventakken als boerderijwinkels en recreatie blijven groeien, lijkt de groei van de zorglandbouw af te vlakken.

Arjan Monteny, zelf zorgboer in het Zuid-Hollandse Brielle en voorzitter van de LTO-vakgroep MFL, noemt het bijzonder frustrerend. 'Als gehele bedrijfstak zijn we de afgelopen jaren enorm gegroeid. Ik zie ook geen probleem om verder door te groeien. Maar er komen weinig nieuwe zorgboeren bij en ik zie veel bestaande bedrijven niet groeien.'

Met name de kleinere zorgboeren stoppen zelfs, ziet Monteny. Zij ervaren knellende regelgeving en een grote administratieve last. 'Die kunnen het niet meer hanteren. De enige uitweg lijkt dan schaalvergroting, maar dat wil niet iedereen. De klassieke lijn, een agrarisch ondernemer die met zorg als neventak begint, zie je steeds minder.'

Ondanks dat multifunctionele landbouw door de overheid wordt gezien als transitiepad voor de agrarische sector, worden belemmeringen volgens Monteny maar weinig weggenomen. 'Op elk werkbezoek vanuit ministeries worden we de hemel ingeprezen, anderzijds zit de overheid volledig vast in vaste stramienen van de reguliere, grootschalige zorg. Het systeem is niet geënt op agrarisch ondernemers met een kleinschalige zorgtak ernaast.'

Een woordvoerder van het ministerie van LNV laat weten de zorgen te herkennen en verwijst naar een traject dat recent is gestart. Dat moet leiden tot vermindering van de regeldruk.

Of ze evacuatieplannen wilde ophangen in elke ruimte. Ook in de potstal die 'een en al deur is' en waar de uitgang niet over het hoofd gezien kan worden. 'In een noodsituatie kost het meer tijd om zo'n plattegrond te bestuderen dan gewoon naar buiten te lopen', zegt Mariët Roeper. Ze runt samen met haar echtgenoot de multifunctionele boerderij Plassendaal op Texel, met Limousin-runderen, agrarisch natuurbeheer en een zorgtak.

Om aan de wettelijke eisen te voldoen en daarmee aan te sluiten bij de Federatie Landbouw & Zorg was het ophangen van plattegronden er slechts eentje. 'Toen ik ze toch maar had gemaakt, kreeg ik te horen dat ze niet goed waren omdat er pijlen ontbraken. Toen ben ik ermee gestopt. Gek werd ik er haast van.'

Recent schreef Roeper in een brief aan Nieuwe Oogst haar frustraties van zich af. Ze noemt zichzelf een 'binnenboerin', tegen wil en dank. Naar eigen zeggen zit ze ongeveer 40 procent van haar tijd in haar 'escaperoom' achter de computer. Druk bezig met administratie om aan de regelgeving van overheden en andere instanties te voldoen.

'Pas als ik alle informatie weer keurig binnen de termijn heb ingediend, mag ik weer even naar buiten. Ik wil ondernemen, buiten zijn, met onze mensen bezig zijn', zegt Roeper. Bovendien zijn systemen vaak dusdanig gebruiksonvriendelijk dat het invoeren van gegevens een hele opgave is. 'Als je niet handig bent met de pc, is het echt een drama', zegt Roeper. LTO-vakgroepvoorzitter Monteny beaamt dat. 'Je moet echt gevoel hebben voor digitale processen en administratie.'

Informatiehonger

Roeper ervaart ook een enorme toename in regeldruk. Ze vindt dat de overheid burgers en ondernemers daarin niet ondersteunt. 'Alles moet worden verantwoord en inzichtelijk worden gemaakt. Daarin zijn we te ver doorgeslagen. Er zijn ook steeds meer instanties die eisen stellen en elkaar daarbij overlappen.'

Tal van voorbeelden heeft de zorgboerin paraat. 'De informatiehonger van de instanties is nauwelijks te stillen. De biologische toezichthouder Skal wil mijn mestadministratie zien, maar die moet ik bij de overheid ook indienen. De Federatie Landbouw & Zorg wil weten of onze trekkers goed worden onderhouden. Waarom? Onze cliënten komen er niet op en het trekkeronderhoud is al wettelijk geregeld.'

We voeden met zijn allen de 'Paarse krokodil', vindt Roeper. 'Zolang dat zo is, is er voor instanties geen relevantie om te veranderen want zij eten ervan. Het is een monster dat zichzelf in leven houdt.'

Thomas Proost herkent zich in de beleving van Roeper. Hij heeft een melkveehouderij met zorgtak in het Gelderse Terwolde. Op het bedrijf komen zorgcliënten die intensieve begeleiding nodig hebben, met minimaal één begeleider per deelnemer. Elk uur dat een cliënt op de boerderij is, kost Proost naar eigen zeggen twintig minuten aan administratie en overleg met de zorginstelling. 'Dat is meer dan me lief is', stelt hij

Ook Proost zou graag willen aansluiten bij Federatie Landbouw & Zorg, maar niemand op zijn bedrijf heeft een zorgdiploma. Dat is een vereiste. 'Ik snap dat als je zelf zorg verleent, maar dat wordt hier gedaan door de begeleiders die meekomen. Bovendien denk ik dat plezier en enthousiasme belangrijker zijn dan een diploma als een cliënt hier komt voor een paar uur activiteiten.'

Grote zorginstellingen

Regelgeving in de zorglandbouw is afgestemd op grote zorginstellingen, ervaren beide zorgboeren. De boer of boerin die zorg verleent als neventak moet aan dezelfde eisen voldoen als grote, institutionele zorgorganisaties.

'Ik moest functioneringsgesprekken houden met mijn 82-jarige vader die hier dagelijks helpt. Daarnaast wil de overheid dat er een hoofd-bedrijfshulpverlener en een klachtenfunctionaris worden benoemd', zegt Roeper. Ze vindt het zo bizar dat ze er soms hard om moet lachen met haar echtgenoot.

Het wordt ondernemers met een volwaardig boerenbedrijf naast hun zorgtak moeilijk gemaakt, stelt Proost. 'Ik vind het werk met onze cliënten superleuk, maar je moet continu nadenken of je door het een te doen jezelf op een ander punt niet in de vingers snijdt.'

Dat ene varkentje

De regels voor het houden van vee bijvoorbeeld. 'Als je maar enkele dieren hebt, zoals veel zorginstellingen die zichzelf zorgboerderij noemen, heb je veel minder last van regels. Maar op een gewoon melkveebedrijf kan dat ene varkentje dat je er voor je cliënten bij neemt grote gevolgen hebben voor de dierrechten. Ook heb je te maken met weer meer controles. Dat neemt wel een deel van de lol weg.'

Monteny kent de signalen. Hij heeft zelf in het Zuid-Hollandse Brielle een akkerbouwbedrijf met zorgtak. 'Ik loop er ook tegenaan. Elk jaar komt er wel een regel bij die veel impact heeft en tot extra werk leidt. Dat haalt ook voor mij de lol er soms wel vanaf.'

'Wij zijn met een zorgtak begonnen omdat we het hartstikke leuk vinden', vervolgt Monteny. 'Natuurlijk willen we het netjes volgens de regels doen, maar als je de situatie vergelijkt met tien jaar terug is het echt een wereld van verschil. Ik kan niet zoveel met onze deelnemers bezig zijn als ik zou willen, al zorgen mijn medewerkers voor goede begeleiding en zorg.' Ook wordt de zorg er volgens Monteny niet beter op met de veelheid aan regels. Ze dienen er volgens hem vooral toe om risico's op verkeerd gebruik van zorggeld uit te bannen.

Grootschalige zorg

De wetten die worden ingevoerd zijn op zichzelf allemaal logisch, stelt Monteny, maar ook vooral geënt op grootschalige zorg. 'Terwijl een zorgboer het vaak allemaal in z'n eentje doet.' Als voorbeeld noemt hij de nieuwe Wet toetreding zorgaanbieders (Wtza), die bedrijven verplicht om alle financiële resultaten openbaar te maken. 'Bedoeld voor transparantie over zorggeld, maar voor zorgboeren geldt het voor het hele bedrijf. Dat leidt voor hen tot een heel andere jaarrekening die een paar duizend euro extra per jaar kost', geeft de vakgroepvoorzitter als voorbeeld.

Met de LTO-vakgroep heeft Monteny op dit punt niet zoveel resultaat geboekt als hij wenst. Af en toe zijn er kleine overwinningen om het voor ondernemers iets eenvoudiger te maken of tijd voor ze te kopen.

Als vakgroepvoorzitter zat Monteny ook bij de besprekingen voor het Landbouwakkoord aan de sectortafel multifunctionele landbouw. Het aspect regeldruk is aan die tafel als een speerpunt ingebracht. Aan tafel was iedereen het er over eens: regeldruk is een flinke bottleneck voor de multifunctionele landbouw.

Begin gemaakt

'Als er een akkoord komt, gaan we daar verder mee aan de slag. En zonder akkoord doen we hetzelfde', zegt Monteny die aangeeft dat hiermee al een begin is gemaakt.

LTO is betrokken bij een recent gestart traject met verschillende ministeries en de Kamer van Koophandel om belemmeringen in wet- en regelgeving voor multifunctionele landbouw in kaart te brengen. Om daar vervolgens oplossingen voor te bedenken. 'Daar heb ik hoge verwachtingen van. Het jammere is wel dat het project begint met de agrarische kinderopvang en recreatie. We hadden daar ook graag de zorglandbouw bij gehad. Hopelijk volgt die snel', zegt Monteny.

Een woordvoerder van het ministerie van LNV laat weten dat de eerste resultaten van dit traject na de zomer worden verwacht.