Recensie: boek laat zien dat transitie geen jubelverhaal is

Erisman laat zien dat wanneer je de transitie overlaat aan boeren, de uitkomst beter kan zijn dan wanneer het van boven wordt opgelegd. Wat hierbij zeker heeft meegeholpen: de Schiermonnikoger boeren hadden een stok achter de deur vanwege de dreigende opkoop van een bedrijf door provincie Fryslân om stikstof te reduceren.

De medaille heeft ook een keerzijde. Daar waar sommige mensen het als voorbeeld voor de rest van Nederland beschouwen, zien de Schiermonnikoger boeren dat niet. Samenwerken, ook in een kleine groep van zeven melkveehouders, blijkt lastig. Ook bewegen FrieslandCampina en Rabobank minder mee dan de boeren hadden gehoopt. Mede door deze ontwikkelingen duurt het proces langer, nu meer dan zeven jaar, dan voorzien.

Monniken

Het boek geeft ook een mooie inkijk in de landbouwgeschiedenis van Schiermonnikoog. Het zijn de Cisterciënzer monniken die rond 1300 de landbouw op het eiland introduceren. In de 20ste eeuw kunnen de dorpsboeren niet meer groeien. Alleen voor de polderboeren is nog toekomst. Hiervan blijven er zeven over, die naast hun melkveehouderij allemaal een recreatietak ontwikkelen.

Maar ook hun perspectief staat de laatste jaren op het spel. Om de stikstoflast op de kwetsbare duinen terug te dringen, moet volgens de provincie een melkveehouderij worden uitgekocht. Dat is niet wat de boeren willen. Ze komen met een eigen oplossing: wanneer ze 30 procent krimpen met hun koeien, beperkt dat de stikstofdepositie aanzienlijk. Er wordt twee keer zoveel stikstof gereduceerd als was opgelegd. Om de krimp te compenseren, lanceren de boeren het kaasmerk Van Schier. Hun kaaswinkel is al gerealiseerd. Een eigen zuivelcoöperatie voor de verwerking laat nog op zich wachten.

Maatwerk

Is de gebiedsgerichte aanpak op Schiermonnikoog een voorbeeld voor Nederland zoals nogal eens wordt beweerd? Nee. Hoewel er gebieden zijn die voor dezelfde uitdagingen staan, is geen enkele regio hetzelfde. Maatwerk blijft altijd nodig.

Het boek geeft een heldere inkijk in de transitie naar duurzame landbouw. Het is een must-read voor iedereen die betrokken is bij een gebiedsproces. Om te lezen hoe het kan, maar ook vooral hoe het niet moet.

'De melkveerevolutie' is verschenen bij noordboek.nl en is voor 22,50 euro verkrijgbaar bij de (online) boekhandels.