Flexibiliteit moet sector in stikstofaanpak gunstig stemmen

De versnelling van de stikstofaanpak werd aangekondigd in een uitvoerige Kamerbrief van stikstofminister Christianne van der Wal. Daarin geeft ze mede namens haar landbouwcollega minister Henk Staghouwer groen licht voor een groot aantal versnellingsvoorstellen van provincies om stikstof te reduceren. Nog dit jaar wordt voor deze voorstellen 229 miljoen euro uit het transitiefonds van 24,3 miljard naar voren gehaald en volgend jaar nog eens 275 miljoen.

Voor de legalisering van de Programma Aanpak Stikstof (PAS)-melders trekt het kabinet versneld 250 miljoen euro uit. Door deze versnelling moeten de zogeheten gebiedsprocessen eerder op gang komen zodat er stikstofruimte wordt gewonnen voor de PAS-melders. In de Kamerbrief verduidelijkt Van der Wal ook een aantal zeer beladen onderwerpen zoals het reductiekaartje en de kritische depositiewaarde (KDW), die boerenorganisaties van tafel willen hebben. Hieronder samengevat de belangrijkste toezeggingen van het kabinet.

Stikstofruimte voor PAS-melders

Met een spoedige legalisatie van de PAS-melders herhaalt het kabinet een eerder gedane belofte. Nu lijkt er echter toch beweging te komen in dit dossier. Povincies krijgen op eigen verzoek de ruimte om hiermee met maatwerk versneld aan de slag te gaan. Daarvoor worden gelden uit de tweede tranche van de Landelijke beëindigingsregeling veehouderijlocaties (Lbv) naar voren gehaald.

Het overhevelen van stikstofruimte van stoppende boeren naar PAS-melders is een van de mogelijkheden. Of dit via de stikstofbank gaat, waarin behaalde emissiereductie uit de versnellingsmaatregelen wordt vastgelegd, is nog niet duidelijk, maar behoort tot de mogelijkheden. De Tweede Kamer heeft daar door een aangenomen CDA-motie wel om gevraagd. Maar stikstofruimte uit de stikstofbank kan ook ten goede komen aan de bouw en de verduurzaming van andere economische activiteiten zoals de landbouw.

Geen individuele reductiedoelen

Het belang van de door boeren zwaar bekritiseerde landkaart met reductiedoelen wordt andermaal door Van der Wal getemperd. Het kaartje staat in de startnotitie van het 10 juni gepubliceerde Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG). Boerenorganisaties maakten daaruit op dat het kabinet van zins is 'hele gebieden leeg te vegen'. Deze boosheid is de voornaamste aanleiding voor de aanhoudende boerenprotesten.

Ook in de Tweede Kamer riep het kaartje veel vragen op en binnen VVD en CDA leidde het tot verzet tegen de stikstofaanpak. In de Kamerbrief benadrukt de minister nu dat het kaartje slechts een hulpmiddel is bij het vormgeven van de gebiedsprocessen.

Aan de hand van het kaartje mogen dus geen conclusies over individuele bedrijven worden getrokken. Dat heeft Van der Wal de banken ook laten weten, schrijft ze in reactie op berichten dat boeren in gebieden met hoge reductiedoelen al bot vangen bij financieringsaanvragen.

KDW versus Ecologische Autoriteit

De kritische depositiewaarde (KDW) blijft het uitgangspunt bij het vergunnen van (nieuwe) economische activiteiten. Daaraan verandert ook de recente Kamerbrief niets. Wel wordt de KDW minder directief bij de invullng van de gebiedsprocessen. Provicies mogen ook afgaan op de analyses die de Ecologsiche Autoriteit gaat maken van de status van natuurgebieden. Daarbij staan straks de werkelijke instandshoudingsdoelen centraal en dat biedt de mogelijkheid om eventueel af te wijken van de in een gebied geldende KDW.

Bij de toets van een gebied wordt dan gekeken naar de brede natuur-, water- en natuurdoelstellingen. De instelling van de Ecologische Autoriteit is voor 1 oktober 2022 voorzien. Het kabinet treft voorbereidingen om de ecologische autoriteit direct na besluitvorming operationeel te hebben, zodat deze direct aan de slag kan.

Grond niet naar woningbouw

De minister doet nog een opvallende mededeling die de boerenargwaan tegen de gebiedsaanpak moet wegnemen. Het kabinet zal in het kader van het NPLG-programma verworven grond niet voor woningbouw of andere vormen van bedrijvigheid gebruiken. Deze grond is nadrukkelijk bedoeld voor de extensiveringsopgave voor de landbouw of voor natuurherstel danwel extra natuurareaal.

Grond die door eigenaren op eigen initiatief wordt verkocht aan bijvoorbeeld een gemeente kan wel naar andere economische activiteiten vloeien, mits dat in overeenstemming met het lokaal geldende bestemmingsplan gebeurt.

Niet meer Natura 2000

Naar aanleiding van de startnotitie voor het NPLG in juni rezen ook veel vragen over de status van de Natuurnetwerk Nederland (NNN)-gebieden op de kaart. Het kabinet vindt het belangrijk te onderstrepen dat de stikstofaanpak alleen gericht is op het stikstofgevoelig areaal binnen Natura 2000-gebieden en dus niet op gebieden die alleen de status van NNN-gebied hebben.

Uitbreiding van de Natura 2000-status naar de NNN-gebieden is dan ook niet aan de orde. Wel hebben provincies de taak om daar de natuur te beschermen. Bij de realisatie van die plannen maken provincies afspraken over beheer en inrichting die aansluit bij de doelstellingen binnen een NNN-gebied.

Het Interprovinciaal Overleg (IPO) laat in een reactie weten dat daar een mate van agrarisch gebruik bij zal horen. De mate waarin dat samen kan met reductie is afhankelijk van de opgave in het gebied en van het gebiedsproces, aldus het IPO. Provincies onderstrepen het belang van een vorm van agrarisch natuurbeheer in natuurgebieden.

Voorzichtige reacties uit sector

Als de Kamerbrief is bedoeld om de boerenorganisaties bij bemiddelaar Johan Remkes aan tafel te krijgen, dan is het kabinet daar niet in geslaagd. De reacties zijn daarvoor te voorzichtig.

'Het naar voren halen van natuuranalyses die ons van de wettelijke KDW moeten bevrijden, is een teken dat ook het kabinet overtuigd raakt dat dit cruciaal is. Conform moties in de Tweede Kamer is dit een essentiële stap om draagvlak van de sector te verwerven', reageert LTO Nederland.

Argwaan aangewakkerd

Agractie-voorman Bart Kemp noemt de aanpassingen niet 'radicaal en snel genoeg'. 'Het doel is niet bereikt', zegt hij, verwijzend naar de inzet van de boerenprotesten. De argwaan van de boerenorganisaties zal nog zijn aangewakkerd door de publicatie afgelopen week van berekeningen van het ministerie van Financiën waaruit blijkt dat de helft van de boerenbedrijven wordt geraakt door het stikstofbeleid. 11.200 boerenbedrijven moeten stoppen en 17.600 boeren moeten hun veestapel fors inkrimpen.

LTO spreekt van 'kille' berekeningen die een 'fundamenteel onbegrip over de economische, sociale en culturele toekomst van het platteland' aantonen.