Tweede Kamer nog niet klaar met invulling stikstofbeleid

De steun voor het stikstofbeleid is groot. Een poging van de Groep Van Haga om het stikstofbeleid af te keuren sneuvelde bij een hoofdelijke stemming met 40 stemmen voor en 99 tegen.

Uit dat laatste kan niet worden geconcludeerd dat de stikstofaanpak al in steen gebeiteld staat. Kamerlid Pieter Grinwis (ChristeUnie) benadrukte dat in een stemverklaring. Hij wees op de gezamenlijke opgave die er ligt om te bouwen aan een vitaal platteland. 'In de hoop elkaar voorbij de polarisatie te vinden en in de hoop op een betere boterham voor de boer en betere natuur.'

Tientallen boeren die eerder op de dag voor het tijdelijke Tweede Kamergebouw protesteerden, volgden dinsdag de stemmingen over het stikstofbeleid vanaf de publieke tribune. Een paar keer was hun af- of voorkeur duidelijk te horen. Het zorgde voor een beladen sfeer die de impact van het stikstofbeleid op boeren illustreert. Tweemaal verzocht Kamervoorzitter Vera Bergkamp de aanwezige agrariërs niet te joelen of te applaudisseren. Aan dat verzoek werd ge

Voorafgaande aan de stemming ontving de Kamer nog schriftelijke antwoorden van minister Christianne van der Wal voor Natuur en Stikstof. Daarin meldt ze dat de doelstellingen in de stikstofaanpak, weergegeven in het veelbesproken landkaartje, nog niet definitief zijn.

Deze doelstellingen worden afgestemd in het gebiedsprogramma waarbij de deadline voor de provincies in juli 2023 ligt. 'En ze kunnen gaande het proces nog worden bijgesteld. In de gebiedsprocessen en de daaropvolgende gebiedsprogramma's worden de maatregelen ook getoetst op de sociaaleconomische gevolgen', aldus de minister.

De definitieve vaststelling van het Nationaal Programma Landelijk Gebied staat voor medio 2023 gepland. Het wetsvoorstel gat na de zomer van 2023 naar de Tweede Kamer.

Geen plannen

De poging van de bewindsvrouw om de reductiedoelen minder hard te maken, stuitte opnieuw op kritiek. 'Dit kun je zo niet over een sector uitstorten. Er is geen plan over de verdiencapaciteit, geen toekomst voor de boeren, geen plan over de voedselzekerheid, maar wel een plan over stikstof. Dat had hier allemaal moeten liggen, maar dat ligt er niet. Dien een beter plan in, zeg ik tegen de regering', aldus onafhankelijk Kamerlid Pieter Omtzigt.

Volgens Kamerlid Derk Boswijk (CDA) heeft het kabinet 'onzekerheid en radeloosheid' geoogst met de recente Kamerbrieven. Hij wees desondanks op de noodzaak van de stikstofaanpak, al was het maar om later van de kritische depositiewaarde (KDW) af te kunnen wijken. 'Brussel neemt ons pas serieus als we werk maken van een reducering van de stikstofemissie en natuurherstel', aldus Boswijk. Na afloop van de stemmingen riep hij boeren op aan tafel te komen om mee te praten over de gebiedsplannen.

Een groot gemis in de Kamerbrieven van de ministers Van der Wal en Henk Staghouwer (LNV) is een impactanalyse van de stikstofaanpak op boerenbedrijven, de plattelandseconomie en de land- en tuinbouwsector.

De regeringspartijen en een groot deel van de oppositie steunen daarom een motie van GroenLinks die de regering oproept het toekomstperspectief van boeren te schetsen. Het voorstel verzoekt het kabinet (lees: het ministerie van LNV) om deze voor Prinsjesdag te leveren, inclusief voorbeelden van 'toekomstvaste agrarische bedrijfsplannen' voor boerenbedrijven.

Verplicht onderdeel

De Kamer wil bovendien, op initiatief van CDA en Volt, dat een sociaaleconomische impactanalyse een verplicht onderdeel wordt van de gebiedsplannen. Het doel is daarbij om voldoende zekerheid te bieden voor het verdienvermogen, de bedrijfseconomische continuïteit en financierbaarheid van investeringen voor de blijvende agrarisch ondernemers.

Moties van regeringspartijen ontvingen vaak brede steun in de Kamer. Het zal daarom voor de regering moeilijk worden deze te negeren. Zo ook het verzoek van D66 om koplopers in kringlooplandbouw, zoals biologische en natuurinclusieve kringloopboeren, zoveel mogelijk te ondersteunen bij de voortzetting van hun bedrijf binnen de gebiedsgerichte aanpak. Alleen PVV, Forum voor Democratie en Groep Van Haga stemden hier tegen.

Op voorspraak van de SGP stemde de Kamer in met een voorrangspositie voor het legalisatieprogramma voor Programma Aanpak Stikstof (PAS)-knelgevallen. En dat daarvoor vanuit het transitiefonds afdoende gelden worden gereserveerd.

Innovatie ondergeschoven kindje

Innovatie is in het stikstofbeleid ook een ondergeschoven kindje, oordeelt de Kamer. Dat valt op te maken uit de moties die rond dit thema zijn aangenomen. Dat geldt onder meer voor een voorstel van de SGP dat ervoor pleit in de stikstofaanpak meer ruimte geven aan innovatieve emissiereductie die van onderop uit de boerenpraktijk zelf komt.

Rond een aantal stalinnovaties spelen enkele gerechtelijke procedures. Een aangenomen motie van de VVD tracht hieraan een einde te maken. Deze verzoekt de regering om succesvolle innovaties juridisch te borgen en onzekerheden rond de Regeling ammoniak en veehouderij (Rav)-lijst in beeld te brengen.

De VVD kreeg in de Tweede Kamer ook de handen op elkaar voor een landelijk dekkend meetsysteem voor de emissie van ammoniak uit de landbouw en stikstofoxiden uit de industrie en mobiliteit. Dat voor die laatste sectoren nog geen reductiedoelen zijn geformuleerd, wordt door een meerderheid als een groot gemis ervaren in de kabinetsplannen.

'Maatwerk is Meetwerk'

Op initiatief van CDA, VVD, ChristenUnie, SGP, Volt en BBB wordt het kabinet verzocht provincies te stimuleren om met 'Maatwerk is Meetwerk' te werken als onderdeel van de gebiedsgerichte aanpak. Deze aanpak geeft natuurorganisaties, boeren en overheden inzicht in de mate waarin maatregelen effectief zijn. Dat draagt bij aan het draagvlak voor de gebiedsgerichte aanpak, vindt de Kamer.

'Maatwerk is Meetwerk' draait als pilot in de gebiedsaanpak rond het Groningse Natura 2000-gebied Lieftinghsbroek.

Bijdrage banken en leveranciers

De keten en de financiële sector moeten van de Tweede Kamer bijdragen aan de transitie van de landbouw. Het breed gedragen voorstel van PvdA, GroenLinks, Partij voor de Dieren (PvdD), SP, VVD, CDA, ChristenUnie en D66 vraagt het kabinet te onderzoeken hoe banken en leveranciers kunnen worden verplicht tot een bijdrage aan de transitiekosten. Een SP-PvdD-motie om banken sowieso mee te laten betalen, haalde het niet.

De gedachte is dat het agro-industrieel complex achter de boeren het meest heeft geprofiteerd van de intensieve veehouderij. De Kamer vindt het niet eerlijk om alleen boeren en belastingbetalers te laten opdraaien voor de kosten van de stikstofcrisis. Overigens wordt er in het stikstofdebat nog geen onderscheid gemaakt tussen private agrobedrijven en coöperaties. Bij coöperatieve ketenpartijen profiteren boeren die lid zijn mee van het commerciële succes van de onderneming.

Einde aan versnippering

Lang niet alle tijdens het stikstofdebat ingediende moties kregen dinsdag een meerderheid. Zo kreeg de motie van BBB en JA21 om het Natura 2000-beleid te herijken om een eind te maken aan de versnippering van veel kleine natuurgebieden onvoldoende steun. De minister-president zou dit in Brussel moeten aankaarten.

Het voorstel van de partijen om de resultaatverplichting van de KDW uit de wet te halen, kreeg ook geen meerderheid. De gedachte hierbij is dat de KDW niets zegt over de staat van de natuur, maar er wel voor zorgt dat boerenbedrijven moeten worden gesaneerd zonder dat de correlatie met natuurherstel aantoonbaar is.

Na de stemming overheerste de teleurstelling bij BBB-Kamerlid Caroline van der Plas. Na het kritische debat had ze op meer aanpassingen gehoopt. 'Maar de Kamer gaat toch weer over tot de orde van de dag.'