Tweede Kamer wil bijsturing stikstofaanpak

Voor de goede orde: dinsdag werd nog niet gestemd over de definitieve stikstofaanpak. Dit werd de volle Tweede Kamer en de met boeren gevulde publieke tribune bij aanvang van de stemming duidelijk gemaakt door Kamerlid Pieter Grinwis (ChristenUnie).

Ter stemming lagen veertig moties waarmee de Tweede Kamer de startnotie met reductiedoelen van stikstofminister Christianne van der Wal tracht bij te sturen. Het wetsvoorstel waarin de gebiedsgerichte aanpak en de bijbehorende doelen worden vastgelegd, wordt niet eerder dan halverwege 2023 verwacht. In een aantal moties wordt landbouwminister Henk Staghouwer verzocht met betere toekomstperspectieven te komen voor boeren.

Voorafgaande aan de stemming beantwoorde Van der Wal schriftelijke vragen die Kamerleden na het stikstofdebat van vorige week donderdag stelden. Daarin herhaalt Van der Wal dat de doelstellingen in de stikstofaanpak, weergegeven in het veelbesproken landkaartje, nog niet definitief zijn. Deze worden pas vastgelegd in het gebiedsprogramma in juli 2023. ‘En ze kunnen gaande het proces nog worden bijgesteld. In de gebiedsprocessen en de daaropvolgende gebiedsprogramma’s worden de maatregelen ook getoetst op de sociaaleconomische gevolgen’, aldus de minister.

Herhaling kritiek

Donderdag herhaalden Kamerleden de kritiek die ook vorige week werd geuit tijdens het stikstofdebat. In een stemverklaring zei Kamerlid Derk Boswijk (CDA) dat het kabinet ‘onzekerheid en radeloosheid’ heeft geoogst met de recente Kamerbrieven. Hij wees desondanks op de noodzaak van de stikstofaanpak, al was het maar om later van de kritische depositiewaarde (KDW) af te kunnen wijken.

‘Brussel neemt ons pas serieus als we werk maken van een reducering van de stikstofemissie en natuurherstel’, aldus Boswijk.

Economische impactanalyse

Een groot gemis in de recente Kamerbrieven van de ministers Van der Wal en Staghouwer is een impactanalyse van de voorstellen op boerenbedrijven, de plattelandseconomie en de land- en tuinbouwsector.

De regeringspartijen en een groot deel van de oppositie steunen daarom een motie van GroenLinks die de regering oproept het toekomstperspectief van boeren te schetsen. Het voorstel verzoekt het kabinet (lees: het ministerie van Landbouw) om deze voor Prinsjesdag te leveren, inclusief voorbeelden van ‘toekomstvaste agrarische bedrijfsplannen’ voor boerenbedrijven.

De Kamer wil bovendien – op initiatief van CDA en Volt – dat een sociaaleconomische impactanalyse een verplicht onderdeel wordt van een gebiedsplan. Het doel is daarbij om voldoende zekerheid te bieden voor het verdienvermogen, de bedrijfseconomische continuïteit en financierbaarheid van investeringen voor de blijvende agrarisch ondernemers.

Op voorspraak van de SGP stemde de Kamer in met een voorrangspositie voor het legalisatieprogramma voor Programma Aanpak Stikstof (PAS)-knelgevallen. En dat daarvoor vanuit het transitiefonds afdoende gelden worden gereserveerd.

Innovatie van onderop

Innovatie is in het stikstofbeleid ook een ondergeschoven kindje, oordeelt de Kamer. Dat valt op te maken uit de moties die rond dit thema zijn aangenomen. Dat geldt onder meer voor een voorstel van de SGP dat ervoor pleit in de stikstofaanpak meer ruimte geven aan innovatieve emissiereductie voor natuur en externe saldering die van onderop uit de boerenpraktijk zelf komen.

Rond een aantal stalinnovaties speelt momenteel een aantal gerechtelijke procedures. Een aangenomen motie van de VVD tracht hieraan een einde te maken. Deze verzoekt de regering om succesvolle innovaties juridisch te borgen en onzekerheden rond de Regeling ammoniak en veehouderij (Rav)-lijst in beeld te brengen.

De VVD kreeg in de Tweede Kamer ook de handen op elkaar voor een landelijk dekkend meetsysteem voor de emissie van ammoniak uit de landbouw en stikstofoxiden uit de industrie en mobiliteit.

Meer regie bij provincies

De Tweede Kamer wil dat de provincies de regie krijgen over hoe het hoe het stikstofbeleid en de budgetten worden ingezet voor investeringen in innovatie, verplaatsing van bedrijven en opkoop. Voorwaarde moet daarbij wel zijn dat de optelsom van alle provincies leidt tot 50 procent stikstofreductie in 2030 en het werken aan de opgaven op het gebied van water en klimaat.

Met deze motie van CDA, VVD en ChristenUnie komt de Tweede Kamer enigszins tegemoet aan de provincies. Diverse provinciebestuurders zijn in verzet gekomen tegen de opgelegde doelen, maar de provincies zijn wel aan zet voor het opstellen van de plannen om de richtinggevende reductiedoelen te behalen.

Op initiatief van CDA, VVD, ChristenUnie, SGP, Volt en BBB wordt het kabinet verzocht om provincies te stimuleren met ‘Maatwerk met Meetwerk’ te werken als onderdeel van de gebiedsgerichte aanpak. Deze aanpak geeft natuurorganisaties, boeren en overheden inzicht in de mate waarin maatregelen effectief zijn. Dat draagt bij aan het draagvlak voor de gebiedsgerichte aanpak, vindt de Kamer.

'Maatwerk is Meetwerk' draait als pilot in de gebiedsaanpak rond het Groningse Natura 2000-gebied Lieftinghsbroek.

Keten medeverantwoordelijk

De keten en de financiële sector moeten van de Tweede Kamer bijdragen aan de transitie van de landbouw. De Kamer heeft ingestemd met het voorstel van PvdA, GroenLinks, Partij voor de Dieren (PvdD), SP, VVD, CDA, ChristenUnie en D66, waarin het kabinet is gevraagd te onderzoeken hoe banken en leveranciers zijn te verplichten tot een bijdrage aan de transitiekosten. Een SP-PvdD-motie om banken sowieso daartoe te verplichten, haalde het niet.

De gedachte is dat het agro-industrieel complex achter de boeren het meest heeft geprofiteerd van de intensieve veehouderij. De Kamer vindt het niet eerlijk om alleen boeren en belastingbetalers te laten opdraaien voor de kosten van de stikstofcrisis.

Overigens wordt er in het stikstofdebat tot nu toe nog geen onderscheid gemaakt tussen private agrobedrijven en coöperaties. Bij coöperatieve ketenpartijen profiteren boeren die lid zijn mee van het commerciële succes van de onderneming.

Einde aan versnippering

Lang niet alle tijdens het stikstofdebat ingediende moties kregen dinsdag een meerderheid. Zo kreeg de motie van BBB en JA21 om het Natura 2000-beleid te herijken om een eind te maken aan de versnippering van veel kleine natuurgebieden onvoldoende steun. De minister-president zou dit in Brussel moeten aankaarten. Dit plan kreeg onvoldoende steun.

Hun voorstel om de resultaatverplichting van de KDW uit de wet te halen, kreeg ook geen meerderheid. De gedachte hierbij is dat de KDW niets zegt over de staat van de natuur, maar er wel voor zorgt dat boerenbedrijven moeten worden gesaneerd zonder dat de correlatie met natuurherstel aantoonbaar is.

De bijna traditiegetrouwe motie van wantrouwen die de PVV tegen het kabinet indiende vanwege het stikstofbeleid, haalde het ook niet. Slechts 28 Kamerleden stemden voor, 111 waren tegen.

In ons thema stikstof leest u alles over het stikstofbeleid en de boerenprotesten.