5 trends in de land- en tuinbouw voor 2021

Van alle beschikbare grond op aarde is maar een deel geschikt voor landbouw. Ontginning, deels mogelijk door de opwarming van de aarde, is een optie. China heeft versterking van het landbouwareaal hoog op de agenda staan. Het land wil in 2021 6,6 miljoen hectare grond geschikt maken voor intensieve landbouw.

In ons eigen land groeit het politieke bewustzijn over de strategische waarde van een sterke Nederlandse land- en tuinbouw. VVD en CDA waarschuwen daarom voor een te sterke krimp van de sector. Het CDA pleit in haar verkiezingsprogramma zelfs voor een beschermde status voor vitale landbouwgronden en vitale technologie. In verkiezingsdebatten met ‘groene’ partijen gaat dat dit jaar zeker een thema worden.

2 Komt de financiële dekking van de Green Deal rond?

In 2021 moet de financiering van de Europese Green Deal en boer-tot-bordstrategie concreet worden. Tot nu toe liggen vooral de groene en klimaatambities op tafel. Wat daar tegenover komt te staan is nog onduidelijk.

Het wachten is op de effectbeoordeling waar het Europees Parlement en de EU-lidstaten om hebben gevraagd. Boerenorganisaties hebben al laten weten dat ze niet zitten te wachten op kostprijsverhogingen en subsidies die voor de lange termijn onzeker zijn.

In Nederland verscheen vorige week het rapport ‘Financiering transitie naar duurzame landbouw’ dat in opdracht van landbouwminister Carola Schouten is opgesteld door Wageningen Economic Research. Hieruit blijkt dat boeren die hun bedrijfsvoering willen verduurzamen daar maar moeilijk een financiering voor krijgen bij banken.

Bankten vinden het financieren van de verduurzamingsslag nog te onzeker en risicovol. Schouten schermt in een reactie met de stimuleringspakketten en het omschakelfonds die onder haar leiding worden ontwikkeld.

Vanuit Wageningen University & Research (WUR) wordt kritisch gekeken naar de Europese ondersteuning van de Green Deal. ‘Als ik de Green Deal analyseer, zie ik heel wat zaken die niet eenvoudig te implementeren zijn. Door te stellen dat een groot percentage van het geproduceerde voedsel biologisch moet zijn, betekent dit dat je compromissen moet sluiten over de opbrengst en dat er meer landbouwgrond nodig is’, reageerde WUR-bestuursvoorzitter Louise Fresco tijdens de Bioeconomy Summit, de jaarlijkse internationale conferentie over duurzame economische ontwikkeling.

3 Gegeten of gegeten worden

Vorige week verscheen de Nationale Eiwittransitie. Dit plan van landbouwminister Schouten omschrijft vooral wat die transitie gaat betekenen voor de productie van veevoer en de teeltplannen van akkerbouwers. Het is jammer dat het rapport voorbij gaat aan de ontwikkelingen die hierin al gaande zijn in de markt.

De ING becijferde onlangs dat de de Europese markt voor alternatieven voor vlees en zuivel jaarlijks met 10 procent zal groeien tot 7,5 miljard euro in 2025. Deze groeiverwachting vertaalt zich in een investeringsspurt in de voedingsmiddelenindustrie.

Voor het winnen van eiwitten uit soja, erwten en granen zijn industriële installaties nodig. De Franse ingrediëntenproducent Roquette bouwt daarom nieuwe fabrieken in Frankrijk en Canada. Het van origine Zweedse Oatly, dat al een fabriek in Vlissingen heeft, haalde in 2020 175 miljoen euro op bij investeerders voor de uitbreiding van de productie van haverdranken- en aanverwante producten.

In Rotterdam bouwt ADM Europoort een sojamolen voor de productie voor veevoer om naar een installatie voor de winning van plantaardige eiwitten. Volgens dit bedrijf probeert wereldwijd 56 procent van de consumenten meer plantaardige voedingsbronnen aan het dagelijkse menu toe te voegen.

Deze trend wordt ingegeven door het groeiende bewustzijn over de impact van de voedselproductie op het milieu en de beschikbare ruimte.

Het zijn niet alleen nieuwe spelers die zich op deze markt begeven. Het Franse Danone zet het in 2016 verworven sojamerk Alpro in om de plantaardige productrange uit te breiden. In Nederland bouwt Vion de slachterij in Leeuwarden om naar een fabriek voor vleesvervangers. In november kondigde Unilever aan zijn plantaardige portfolio aanzienlijk uit te breiden.

Straks is het de normaalste zaak dat bekende merken als Hellman’s, Magnum en Ben & Jerry ook plantaardige varianten bieden. Voor de bestaande A-merken in het supermarktschap geldt hier: het is eten of gegeten worden.

4 Amazon voor boeren

Voor technologiebedrijven is de land- en tuinbouw een nog grotendeels onontgonnen en daarom zeer interessant marktgebied. Wereldwijd hopen duizenden start-ups door te breken met op boerendata gebaseerde toepassingen.

Soms gaan die starts-ups de concurrentie aan met apps die afkomstig zijn van machinebouwers en zaaigoed- en meststoffenleveranciers. Een voorbeeld van zo’n platform is het Amerikaanse Farmers Business Network (FBN). Deze onlinemarktplaats voor boeren is opgericht door voormalig Google-medewerker Charles Baron en telt 16.000 leden in de VS en Canada.

Baron ontdekte dat de prijzen van zaaigoed, meststoffen, gewasbeschermingsmiddelen lokaal en regionaal sterk kunnen verschillen. FBN – het lidmaatschap kost 600 dollar – biedt overal gelijke prijzen en dankzij de gezamenlijk inkoop een korting. Dankzij de data die leden delen biedt ook FBN inzicht in opbrengsten van gewassen en teeltadviezen.

Volgens zakenkrant The Wall Street Journal is FBN hard op weg de manier waarop boeren inkopen sterk te veranderen. Het omschrijft FBN als de ‘Amazon voor boeren’. Inmiddels heeft Barons voormalige werkgever Google via investeringsmaatschappij Google Ventures een belang genomen in FBN. Dat getuigt van de internationale ambitie van het platform. De vraag is niet of een dergelijk boerenplatform in Europa voet aan de grond krijgt, maar wanneer.

Grote agroconcerns als Bayer Corteva en Syngenta zien deze ontwikkeling met lede ogen aan. Toen FBN in Canada een agrarische groothandel overnam, weigerden deze bedrijven daar nog langer aan te leveren. Boeren kregen bovendien het advies het FBN-platform te mijden. Dit leidde tot een onderzoek door de Canadese kartelautoriteiten dat nog steeds loopt.

5 Boer zoekt supermarkt, en andersom

Over twee weken start het overleg tussen de boerenorganisaties en de supermarktketens over een betere prijs voor boeren en tuinders. Het overleg is tot stand gekomen na boerenacties voor het Farmer Friendly-keurmerk. Ook landbouwminister Schouten verlangt van de retailers een actievere houding bij het verbeteren van het boereninkomen.

De supermarkten zullen gezien het economische tij niet van zins zijn om zonder extra tegenprestatie een prijsverhoging door te voeren. De boeren hebben echter een interessante marktontwikkeling aan hun kant staan waar de marketingafdelingen van de retailers gevoelig voor zijn. Het aantal huishoudens dat inkopen doet bij boeren, en telers is sinds de coronacrisis verdubbeld.

Bijna een op de vijf huishoudens heeft dit jaar weleens rechtstreeks bij de producent gekocht, blijkt uit onderzoek van marktonderzoeker GfK. ‘Lokaal’ heeft daarmee in 2020 een definitieve doorbraak bij het massapubliek gemaakt. Albert Heijn noemt ‘lokaal’ een van de belangrijkste voedseltrends, naast vegetarisch, gezond en duurzame verpakkingen.

De verruimde marktregels, waardoor boeren gezamenlijk kunnen optrekken in producentenorganisaties, biedt op dit vlak kansen. Het is afwachten of dit leidt tot meer lokale marktconcepten, maar het tij zit in ieder geval mee.