Afrikaanse varkenspest jaagt consumptie van kip aan

Welk vlees consumenten eten hangt nauw samen met waar ze wonen in de wereld. Uit de meest recente cijfers van Our World Data (2014) blijkt dat er gemiddeld per hoofd van de wereldbevolking 43 kilo vlees per jaar wordt geconsumeerd. Dat loopt uiteen van ruim 100 kilo in de Verenigde Staten tot minder dan 4 kilo in India, waar traditioneel veel vegetarisch wordt gegeten.

De vleesconsumptie stijgt als de welvaart toeneemt. De mondiale vleesconsumptie verdrievoudigde de afgelopen 50 jaar. Wereldwijd werd er in 2018 meer dan 340 miljoen ton vlees geproduceerd en dus ook geconsumeerd. Om aan de groeiende vraag naar dierlijk eiwit te voldoen, vertwaalfvoudigde tussen 1961 en 2014 de productie van pluimveevlees.

Nek-aan-nekrace varken en kip

Lang was varken het meest geconsumeerde stukje vlees, maar sinds de eeuwwisseling is sprake van een nek-aan-nekrace tussen varken en kip. De meest recente verdelingscijfers van Our World Data uit 2014 geven aan dat toen mondiaal gemiddeld 16 kilo varkensvlees werd gegeten en 15 kilo pluimveevlees. Het is aannemelijk dat er nu stuivertje is gewisseld. In China bijvoorbeeld bestond de vleesconsumptie traditioneel voor twee derde uit varkensvlees.

Door de schaarste die in 2018 ontstond door Afrikaanse varkenspest in Azië stegen de prijzen voor varkensvlees fors en dat zette de consumptie van varkensvlees onder druk ten gunste van pluimvee. De prijs voor pluimveevlees ligt per kilo doorgaans ook onder die van andere vleessoorten. Zeker zo belangrijk is het feit dat de pluimveevleesketen een gecontroleerde keten is, die relatief snel kan inspelen op nieuwe trends en consumentenwensen.

Consumptiepatroon

Het consumptiepatroon in Nederland, en West Europa, verandert, maar dat vertaalt zich nog niet naar een lagere vleesconsumptie. Uit onderzoek van Wageningen Economic Research, dat dit najaar werd gepubliceerd, blijkt dat in 2019 de gemiddelde Nederlander 39 kilo vlees en vleeswaren consumeerde. Ruim een halve kilo meer dan in 2017. De groei komt vooral voor rekening van de consumptie van pluimveevlees (+0,4 kilo in twee jaar).

Daarnaast aten Nederlanders in 2019 ook 0,1 kilo varkensvlees meer dan in 2017. De consumptie van rund-, kalfs-, schapen- en geitenvlees bleef gelijk. Wageningen Economic Research geeft twee verklaringen voor de groei van de consumptie. Ten eerste werd er meer buiten de deur gegeten en ten tweede was er sprake van een forse stijging van het aantal overnachtingen door buitenlandse toeristen (30 miljoen in 2012 en bijna 52 miljoen in 2019).

Verwenmoment

Uit Duits onderzoek van Biermann en Rau blijkt dat bij buiten de deur eten vaker de keuze voor vlees wordt gemaakt. Dat geldt met name door de vleesminderende flexitariër. Jezelf verwennen blijkt hier een belangrijk argument. De keuze voor vlees is volgens Biermann en Rau een combinatie van menu-aanbod en wat we als traktatie en feestelijk zijn gaan ervaren en bestempelen.

In 2019 besteedden consumenten ook meer geld aan biologische producten. In het segment vlees en vleeswaren steeg de omzet met 10 procent ten opzichte van 2018 naar 2,1 miljoen euro. Als redenen voor die stijging noemt Wageningen Economic Research een groter aanbod gecertificeerde producten, veranderende consumentenvoorkeuren met meer aandacht voor duurzaam en gezond en stijging van het btw-tarief van 6 naar 9 procent.

Minder vlees in voedingsadviezen

Pluimveevlees heeft het imago van veelzijdig, gemakkelijk te bereiden en veilig, maar vooral ook van gezond en licht verteerbaar. Dat pluimveevlees om die eigenschappen wordt gewaardeerd blijkt ook uit verschillende voedingsadviezen. Zo adviseert Stichting Voedingscentrum Nederland in de Schijf van Vijf om wekelijks niet meer dan 500 gram vlees en vleeswaren (26 kilo per jaar) te eten, waarvan 40 procent witvlees (kip en kalkoen).

De Commissie EAT-Lancet adviseert zelfs twee derde witvlees en een derde roodvlees. Deze commissie bestaat uit 37 internationale wetenschappers uit 16 landen. Om 10 miljard mensen in 2050 op een gezonde manier te kunnen voeden, rekende de commissie in 2019 aan een gezond en duurzaam menu. Rekening houdend met klimaatverandering, verminderde biodiversiteit, waterbronnen en de stikstof- en fosforkringloop komen de experts uit op een consumptie 43 gram vlees per dag (15,5 kilo per jaar) per hoofd van de wereldbevolking, waarvan dus twee derde witvlees.

Pluimveevlees heeft de wind in de zeilen. De milieu-impact van pluimveevlees en ook die van varkensvlees is kleiner dan die van rund- en lamsvlees. Rabobank geeft in een publicatie over de eiwitproductie in 2021 aan te verwachten dat de consumptie van vlees hoog blijft. Voorwaarde is dan wel, geeft de bank aan, dat die consumptie wordt gekoppeld aan het reduceren van broeikasgassen en een duurzame CO2-footprint. Voorwaarden die er in steeds meer ketens toe doen.

Efficiënt gebruik

Steeds vaker steekt het geluid de kop op dat de consumptie van dierlijk eiwit zeker niet meer belastend is dan die van plantaardig eiwit. Consumptie van dierlijk eiwit noemde Leo den Hartog, hoogleraar in Wageningen en directeur van Nutreco, afgelopen zomer in Het Financieele Dagblad juist nodig om schaarse grondstoffen zo efficiënt mogelijk te gebruiken.

‘Als we onze hulpbronnen optimaal zouden benutten, zou een derde van onze dagelijkse eiwitbehoefte van dieren afkomstig moeten zijn’, stelt Den Hartog. ‘En dan is vis nog niet eens meegerekend. En het kan nog efficiënter, want landbouwdieren produceren nu wereldwijd nog 30 tot 40 procent onder hun genetisch potentieel.’