Voorkomen bodemverdichting blijft lastig

Boeren en tuinders hebben veel aandacht voor bodemverdichting. Voor het webinar van de Nationale Proeftuin Precisielandbouw (NPPL) en Akker van de Toekomst hebben zich maandag 7 december zo'n zevenhonderd deelnemers aangemeld. De oplossing van autonome veldrobots en onbereden teeltbedden wordt gezien als een stip aan de horizon.

De inschatting is dat in Nederland ongeveer 45 procent van de grond last heeft van bodemverdichting. Het beperkt de beworteling, wat resulteert in een lagere opbrengst. Daarnaast zorgt bodemverdichting voor minder infiltratie van water.

Blijvende schade

'Bij bodemverdichting is sprake van blijvende schade. De opbrengst blijft zo'n 2 procent achter. Als er op een gegeven moment een tweede bodemverdichting plaatsvindt, kan de opbrengstschade oplopen naar zo'n 3 procent. Bij consumptieaardappelen betekent dat 1,4 ton per hectare', legt onderzoeker Derk van Balen van Wageningen University & Research uit.

Bodemverdichting heeft vooral te maken met de bodemdruk en de wiellast, geeft Van Balen aan. 'Machines zijn in de loop der jaren zwaarder geworden. De breedte van de banden is niet gelijk toegenomen met die gewichtstoename. Bij bredere banden en dezelfde aslast is de verdichting van de toplaag minder, maar meer in de ondergrond.'

Voorkomen is bij bodemverdichting beter dan genezen. Van Balen noemt drie belangrijke mogelijkheden: bovenover ploegen, bodembelasting verlagen (lichtere machines, bredere banden, rupsen of vaste rijpaden) of kleine autonome veldrobots. Ook op tijd oogsten voorkomt bodemverdichting.

Seizoensrijpaden

Projectleider Digni van den Dries van Akker van de Toekomst ziet rijpaden en onbereden bedden als een mooie oplossing om bodemverdichting te voorkomen. 'Het gaat bij het onderzoek om seizoensrijpaden. Oogsten van gewassen op basis van vaste rijpaden is de grootste uitdaging.'

Akkerbouwer Marcel Scholtens uit Flevoland vindt onbereden bedden een kostbaar alternatief en plaatst vraagtekens bij het verdienmodel. Hij richt zich bij het voorkomen van bodemverdichting vooral op drie punten: bovenover ploegen met een trekker met rupsen, een speciale zaaimachine voor groenbemesters en de inzet van zoveel mogelijk compost.

Scholtens is overgestapt van 25 centimeter diep ploegen in de voor naar 18 centimeter diep ploegen bovenover. Hij ziet duidelijke verschillen. 'Je moet de grond wel zo vlak mogelijk zien te houden en dat is lastig met diepe bandensporen. Je moet zo goed mogelijk ploegen en kijken hoe ondiep het kan.'

Teeltmaatregelen tegen bodemverdichting

Uit een poll onder de deelnemers aan het webinar van NPPL en Akker van de Toekomst blijkt dat 72 procent van hen teeltmaatregelen gebruikt om bodemverdichting te voorkomen. Vooral grondbewerking, groenbemesters en eerder oogsten. Daarnaast is 12 procent bezig met vaste rijpaden, 8 procent met autonome robots en 3 procent maakt gebruik van rupsaandrijving bij trekkers.

Van Balen vindt de grotere oppervlakte bij rupsen zinvol, maar ziet dat er vaak sprake is van oneigenlijk gebruik. 'Bij minder goede bodemomstandigheden stop je met een normale machine en ga je met rupsaandrijving langer door. Een mindere verdichting van de bodem krijg je bij tracks vooral bij goede omstandigheden.' Scholtens wijst erop dat de bedrijfsgrootte het vaak noodzakelijk maakt om ook onder minder goede omstandigheden op het land aan het werk te gaan.

Leo Noordam is voorzitter van de stichting Hoeksche Waard op de kaart (H-Wodka, samenwerkingsverband van akkerbouwers) en vennoot in het 820 hectare grote akkerbouwbedrijf Novifarm. Hij is druk bezig met bodemontlasting en denkt onder andere na over aslast, bandendruk, overlaadwagens, groenbemesters, ondiep ploegen en robotisering.

Koudwatervrees

'Ondiep ploegen met groenbemesters in het voorjaar, wat zijn de mogelijkheden? Het gaat om totaal verschillende manieren van bewerking. Op grote bedrijven moet je goed nagaan hoe je die nieuwe methodes kunt organiseren. De arbeidsfilm komt er heel anders uit te zien', zegt Noordam, die spreekt over koudwatervrees. 'Op zware kleigronden is het moeilijker en is de kans groter dat het mislukt.'

H-Wodka kijkt naar de mogelijkheden van robotisering. Noordam vindt de sporenplanning van robots een grote uitdaging. De Akker van de Toekomst heeft een robot. De techniek is nog niet uitontwikkeld, maakt projectleider Van den Dries duidelijk. 'Als je met een robot aan het schoffelen bent en er ligt een takje op de grond, heb je daar eigenlijk een sensor voor nodig.'