Greenpeace-uitspraak tekent de week

Het schrappen van het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) en het transitiefonds heeft de stikstofreductiedoelen verder uit het zich gebracht, oordeelde de rechter woensdag in de Greenpeace-zaak. Het kabinet wordt door de rechter gehouden aan het stikstofdoel voor 2030. Dan moet 50 procent van de de meest stikstofgevoelige natuur onder de kritische depositiewaarde zijn gebracht.

Greenpeace spande de zaak aan om de overheid aan de eigen stikstofdoelen te houden en wordt voor een groot deel in het gelijk gesteld. Volgens de rechter heeft de staat onrechtmatig gehandeld door de stikstofdoelen niet te halen. De uitspraak is nog enigszins coulant. De overheid hoeft van de rechter het natuurhersteldoel voor dit jaar niet te halen, maar dat voor 2030 wel.

Voorzitter Jan Cees Vogelaar van Stichting Stikstofclaim is teleurgesteld in de uitspraak. Hij vindt dat de Haagse rechter zich heeft gebaseerd op 'feitelijke onjuistheden', zoals verkeerde onderzoeken. Vogelaar is het wel eens dat het kabinet onvoldoende beleid heeft ontwikkeld om de stikstofdoelen te halen.

Greenpeace-directeur Andy Palmen spreekt van een 'feest zonder champagne'. 'Want ik ben mij bewust van de maatschappelijke gevolgen. Deze uitspraak heeft consequenties voor boeren, bedrijven en de luchtvaart. Ik vind dat de overheid goed moet zorgen voor de mensen die door deze uitspraak worden geraakt.'

'We nemen probleem serieus'

Daar waar Greenpeace 'feest' viert, zegt landbouwminister Femke Wiersma dat dit niet de uitspraak is waarop ze had gehoopt. 'Het kabinet neemt het stikstofprobleem zeer serieus. We voeren al veel maatregelen uit en ontwikkelen aanvullend beleid. Tegelijkertijd staan we ook voor een aanpak waarbij we de brede maatschappelijke impact van de maatregelen niet uit het oog verliezen. We kunnen immers niet het onmogelijke vragen van mensen en bedrijven.'

De minister van Landbouw kan zich goed voorstellen dat er vragen en zorgen zijn over de gevolgen van de uitspraak. 'Het kabinet heeft besloten een ministeriële commissie op te richten. In die samenstelling gaan we de uitspraak snel en grondig bestuderen om te bepalen wat deze van ons vraagt. Daarbij neem ik uiteraard ook de optie voor een hoger beroep mee.'

Voorzitter Ger Koopmans van belangenorganisatie LTO Nederland denkt dat de uitspraak vergaande consequenties heeft voor het toekomstperspectief van agrariërs. 'Ondanks de grote inspanningen die boeren en tuinders de voorbije jaren hebben genomen en de vrijwillige opkoopregelingen die momenteel lopen. We roepen de staat op om in hoger beroep te gaan tegen deze uitspraak.'

Lubbert van Dellen, marktdirecteur Agro en senior bedrijfsadviseur bij Flynth, raadt het kabinet ook aan om in hoger beroep te gaan. Dit liet hij eerder weten aan Nieuwe Oogst. 'Enerzijds is het belangrijk dat de overheid zo snel mogelijk aan de slag gaat met stikstofreducerende maatregelen, anderzijds is het doel dat bereikt moet worden met deze maatregelen in mijn ogen onhaalbaar. In hoger beroep gaan is dus verstandig.'

'Stevige uitspraak'

Ook verschillende politici hebben gereageerd op de uitspraak in de zaak tussen Greenpeace en de Nederlandse staat. Zo spreekt Thom van Campen (VVD) van een 'heel stevige uitspraak van de rechtbank'. 'De rechter heeft duidelijk aangegeven dat de staat onvoldoende doet om de stikstofuitstoot te verminderen. De bal ligt nu bij minister Wiersma. We verwachten op zeer korte termijn keuzes. Er is geen dag te verliezen.'

SGP is geschrokken van de uitspraak en voorziet grote maatschappelijke gevolgen als de stikstofdoelen worden gehandhaafd. 'Deze doelen zijn buiten bereik geraakt door wetenschappelijke verlaging van de kritische depositiewaarden. Dat was destijds niet voorzien. Als de regering niet snel met een voorstel komt, doen wij dat', aldus SGP-Kamerlid André Flach.

'Een linkse directe voor het kabinet', reageert Pieter Grinwis (ChristenUnie). Hij vindt dat het kabinet moet reageren met een 'effectieve reductie- en herstelaanpak', zodat het over een paar jaar niet alsnog knock-out bij de rechter gaat. Eline Vedder (CDA) stelt dat de uitspraak bevestigt wat boeren en natuurorganisaties al tijden zeggen: er is snel duidelijk en betrouwbaar stikstofbeleid nodig waar boeren en natuur op kunnen rekenen.

GroenLinks-PvdA vindt het 'erg verdrietig' dat de rechter eraan te pas moest komen om het kabinet te dwingen zich aan de stikstofdoelen te houden. 'Het kabinet leeft in een waanwerkelijkheid', vindt Kamerlid Laura Bromet, 'door te denken dat je wetten gewoon opzij kan zetten, dat je alles kan houden zoals het is'.

'Halveren van de veestapel'

Rob Jetten (D66) greep terug naar een aloude uitspraak van collega Tjeerd de Groot. 'Als we zo snel mogelijk meer huizen willen bouwen en boeren willen helpen, dan is het onvermijdelijk: de veestapel dient te worden gehalveerd. Deze coalitie zag de muur staan en reed er blind op af. De rekening is voor boeren, woningzoekenden en de natuur.'

Het terug van stal halen van de halveringsuitspraak kon donderdag tijdens een commissiedebat niet op waardering rekening van collega's. Grinwis vindt het jammer dat D66 weer op het halveren van de veestapel terugkomt, gezien dit vijf jaar geleden leidde tot polarisatie in het landbouwdebat. 'We weten dat dankzij innovatie, extensiveren en krimp halveren van de veestapel niet nodig is.'

Grinwis kreeg bijval van Caroline van der Plas (BBB). 'Het stoppen van boeren staat daar onderaan, na innoveren en extensiveren.'

'Denk aan de biologische boeren'

Biohuis, de vereniging van biologische boeren en tuinders in Nederland, vraagt speciale aandacht van het kabinet voor de positie van biologische boeren na de uitspraak van de rechter in de Greenpeace-zaak. 'Voor biologische boeren nabij een Natura 2000-gebied betekent dit een bedreiging van hun bedrijfsvoering, terwijl is bewezen dat zij een minimale impact hebben op het milieu.'

De uitspraak onderstreept volgens Biohuis ook de noodzaak van een houdbaar en consistent stikstofbeleid dat gericht is op de lange termijn en waarmee boeren en tuinders duurzame bedrijfskeuzes met perspectief kunnen maken. 'Dit is in het belang van boeren en de natuur.'