Minister teleurgesteld over uitspraak; D66 vraagt weer om halvering veestapel

'Het kabinet neemt het stikstofprobleem zeer serieus. We voeren al veel maatregelen uit en ontwikkelen aanvullend beleid', zegt Wiersma. 'Tegelijkertijd staan we ook voor een aanpak waarbij we de brede maatschappelijke impact van de maatregelen die we nemen niet uit het oog verliezen. We kunnen immers niet het onmogelijke vragen van mensen en bedrijven.'

De minister kan zich goed voorstellen dat er vragen en zorgen zijn over de gevolgen van deze uitspraak. 'Het kabinet heeft besloten een ministeriële commissie op te richten. In die samenstelling gaan we de uitspraak snel en grondig bestuderen om te bepalen wat deze van ons vraagt. Daarbij neem ik uiteraard ook de optie voor een hoger beroep mee.'

De rechtbank in Den Haag heeft Greenpeace woensdag voor een groot deel in het gelijk gesteld in een zaak tegen de staat. Deze stelt dat volgens Europees recht de natuur in ieder geval niet mag verslechteren, maar dat dit wel is gebeurd. De uitspraak luidt dat de staat 50 procent van de oppervlakte van de stikstofgevoelige natuur uiterlijk op 31 december 2030 onder de grenswaarde moet brengen. Daarbij moet voorrang worden gegeven aan de meest kwetsbare natuur.

Diverse politici hebben gereageerd op de uitspraak, voornamelijk via sociale media. Ze roepen het kabinet op met een duidelijk stikstofbeleid te komen, alleen verschillen de meningen over de manier waarop dat tot stand moet komen.

Krimp veestapel

Rob Jetten haalt in zijn reactie een oud stokpaardje van zijn partij D66 van stal. 'Als we echt zo snel mogelijk meer huizen willen bouwen en boeren echt willen helpen, dan is het onvermijdelijk: de veestapel dient te worden gehalveerd. Deze coalitie zag de muur staan en reed er blind op af. De rekening is voor boeren, woningzoekenden en de natuur', zo zegt de fractievoorzitter.

Thom van Campen van coalitiepartij VVD spreekt van een 'heel stevige uitspraak van de rechtbank'. 'De rechter heeft duidelijk aangegeven dat de staat onvoldoende doet om de stikstofuitstoot te verminderen en daarmee Nederland van het slot te halen. De bal ligt nu bij minister Wiersma. We verwachten op zeer korte termijn keuzes zodat Nederland van het slot gaat. Er is geen dag te verliezen.'

De SGP is geschrokken van de uitspraak en voorziet grote maatschappelijke gevolgen als de stikstofdoelen worden gehandhaafd. De partij vindt het hoog tijd om de huidige stikstofdoelen uit de wet te halen. SGP-Kamerlid André Flach: 'Deze doelen zijn buiten bereik geraakt door wetenschappelijke verlaging van de kritische depositiewaarden (KDW's). Dat was destijds niet voorzien. Ze dragen ook bij aan een eenzijdige focus op de KDW's. Als de regering niet snel met een voorstel komt, doen wij dat.'

Linkse directe voor kabinet

'Een linkse directe voor het kabinet, deze rechterlijke uitspraak', concludeert Pieter Grinwis van ChristenUnie. Hij vindt dat het kabinet moet reageren met een 'effectieve reductie- en herstelaanpak', zodat het over een paar jaar niet alsnog knock-out bij de rechter gaat. De oplossing ligt volgens hem in het wisselen van het depositiebeleid voor een geborgd emissiereductiebeleid en effectieve natuurherstelmaatregelen, 'zodat er weer vergunningen kunnen worden verstrekt die standhouden bij de rechter.'

Dit betekent volgens Grinwis onder meer dat alleen in de eerste honderden meters rond stikstofgevoelige natuurgebieden een gebiedsgerichte aanpak vereist is, met gerichte uitkoop en extensiveringsregelingen om de stikstofneerslag in de natuurgebieden naar beneden te brengen. 'Daarbuiten moet het beleid zijn gericht op het dunner maken van de dikke stikstofdeken boven ons land, emissiebeleid dus.'

Eline Vedder (CDA): 'Deze uitspraak bevestigt wat boeren en natuurorganisaties al tijden zeggen: er is snel duidelijk en betrouwbaar stikstofbeleid nodig waar boeren en natuur op kunnen rekenen. Het kabinet kan niet langer dralen met beleid dat de uitstoot naar beneden brengt.'

Schrappen NPLG blunder

Vedder noemt het schrappen van het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) en transitiefonds zonder nieuw beleid of nieuwe middelen te presenteren een blunder. 'Door vast te houden aan de doelen, maar het geld ervoor te schrappen heeft het kabinet boeren en natuur in de kou gezet. Om dat terug te draaien moet minimaal het klimaatfonds worden opengesteld voor de verduurzamingsopgaven in de landbouw.'

Volgens Vedder is nieuw beleid nodig dat inzet op reductie door onder meer innovatie, een fatsoenlijke regeling voor vrijwillige stoppers en vooral ruimte voor boerenvakmanschap. 'En het is hoog tijd voor een houdbaar alternatief voor de KDW.'

Vernietigende uitspraak

GroenLinks-PvdA vindt het 'erg verdrietig' dat de rechter eraan te pas moest komen om het kabinet te dwingen zich aan de stikstofdoelen te houden. Dat zegt Tweede Kamerlid Laura Bromet van de grootste oppositiepartij. Ze spreekt van een 'vernietigende uitspraak' voor het kabinet, dat volgens haar opnieuw faalt. 'De uitspraak toont aan dat het huidige beleid van kabinet en BBB-ministers tekortschiet', zegt ook partijleider Frans Timmermans op X.

Het kabinet leeft in een waanwerkelijkheid, vindt Bromet, 'door te denken dat je wetten gewoon opzij kan zetten, dat je alles kan houden zoals het is'. Ze verwacht stevige maatregelen op de korte termijn nu de rechter heeft ingegrepen, vooral om de veehouderij fors in te krimpen. 'Ik denk dat het heel grote gevolgen heeft voor boerengezinnen. Dat betreur ik, want ik gun de agrarische sector een toekomst.'