Politiek moet zich niet blindstaren op prijs aan einde van de keten

De directeuren van Albert Heijn, Jumbo, Lidl, Unilever, Nestlé en Hak waren vorige week donderdag naar de Tweede Kamer gekomen om te discussiëren over de stijgende voedselprijzen. Deze hebben een groot aandeel in de opgelopen inflatie. De retailers zijn daar dus schuldig aan, menen sommige Kamerleden. SP-leider Jimmy Dijk zette de supermarktketens zelfs weg als 'graaiers'.

Hoewel het gesprek over voedselprijzen ging, togen Jesse Klaver (GroenLinks-PvdA) en Pieter Omtzigt (NSC) met zonnebrandcrème en deodorant naar het gesprek. De prijsverschillen met Duitsland en België zijn vooral bij cosmetica bizar groot.

Wat volgde, was een lesje retaileconomie door de drie supermarktbazen. Wist u dat Belgen meer houdbare producten kopen en Nederlanders meer vers? Dat Nederlanders 25 procent van hun boodschappen in de aanbieding kopen tegen 14 procent vijf jaar geleden en dat in het buitenland vaste lage prijzen meer de regel zijn? Dat je een Duitse prijsvechter niet kunt vergelijken met een fullservicesupermarkt als AH? Dat supermarkten zelf in hun margemix bepalen wat ze op welk product verdienen?

Hogere kosten

Fijntjes werd er gewezen op de hogere kosten voor energie, lonen en de verhoogde btw in Nederland. In Duitsland ligt de btw op diervoeding op 7 procent, in Nederland op 21 procent.

Kamerleden noemden de miljardenomzetten die retailers vergaren. Kijk naar de rendementen, legde hoogleraar Laurens Sloot uit. Wie het goed doet, maakt 2 tot 3 procent winst op een euro omzet. Dat is geen graaien, wilde hij maar zeggen.

Oorzaak van de prijsstijgingen zijn de energieprijzen die sinds 2022 fors opliepen. Dat werkt door in de grondstofprijzen, waarvan sommige zijn verdubbeld. Boeren hebben eindelijk een 'fatsoenlijk verdienmodel', zei Sloot wijzend op de melkprijs die sinds de coronapandemie met bijna 50 procent is gestegen. Retailers hebben kostenstijgingen deels zelf geabsorbeerd om in de concurrentiestrijd geen klanten te verliezen.

Schaarste bij grondstoffen

Sprekers wezen ook op de schaarste bij sommige grondstoffen. Zo werden koffie en cacao 80 procent duurder. Nestlé investeert 3 miljard euro om die toeleveringsketens op peil te houden. 'Dat moeten we terugverdienen', zei directeur Rob Trompetter.

Directeur Nicole Freid van Hak riep Kamerleden op zich niet 'blind te staren' op de laagste prijs aan het einde van de keten. 'Voor de allerlaagste prijs produceren is in Nederland geen optie. De teler moet ook wat verdienen.'

Boeren en tuinders beschermen

Ook Lidl nam het op voor de primaire producenten. 'We kunnen ons slanke bedrijfsmodel niet verder uitknijpen. We moeten onze boeren en telers beschermen, want die hebben het al zwaar.'

Na het rondetafelgesprek werd er nagepraat. Daar klonken oprechte zorgen. Zorgen over schaarste: 5 procent minder aanbod betekent een prijsstijging van 100 procent, rekende een toehoorder voor. Sloot: 'De oplopende kosten voor bedrijven zijn in Nederland erg groot en vormen een bedreiging voor onze succesvolle agrofoodketen.'