CBS: laagste stikstofoverschot in landbouw sinds 1990

Het stikstofoverschot in de landbouw is het deel van de aangevoerde stikstof dat niet wordt omgezet in landbouwproducten, maar in de bodem achterblijft of verdwijnt naar de lucht. Dit overschot wordt berekend door de aangevoerde stikstof in krachtvoer en kunstmest te verminderen met de producten die worden voortgebracht.

Daarbij gaat het niet alleen om vlees, melk en eieren, maar ook om akker- en tuinbouwgewassen. Ook worden producten meegeteld die buiten de landbouwsector terechtkomen, bijvoorbeeld in de vorm van mestexport en mestverwerking.

Ten opzichte van 2022 is ongeveer evenveel stikstof naar de lucht verdwenen: 83 miljoen kilo. De hoeveelheid stikstof die in de bodem terecht is gekomen, is in een jaar tijd met 18 procent gedaald naar 182 miljoen kilo. Dit is 57 procent minder dan in 1990.

Combinatie van factoren

De afname van het stikstofoverschot is een gevolg van de combinatie van een krimp in het aantal dieren, lagere stikstofgehaltes in het voer en innovaties in de land- en tuinbouw. Daarbij kan gedacht worden aan bepaalde stalsystemen en emissiearme bemesting.

Ook de weersomstandigheden spelen een rol. De zomermaanden waren vrij nat, waardoor het gras meer stikstof heeft opgenomen dan in de droge zomer van 2022. Hierdoor lag het stikstofgehalte in het gras hoger. Zo werd in 2023 281 miljoen kilo stikstof via ruwvoer van het land afgevoerd. Dit is 23 procent meer dan een jaar eerder.

Door droogte hadden veehouders in 2022 te maken met een tekort aan ruwvoer, waardoor zij gebruik moesten maken van hun voorraad. In 2023 was er juist een overschot. Zo'n 14 miljoen kilo stikstof werd daardoor opslagen in balen en kuilen.

Minder stikstof door krimp

Mede door dit hogere stikstofgehalte in ruwvoer heeft rundvee in 2023 zo'n 2 procent meer stikstof uitgescheiden via mest, bij gelijkblijvende dieraantallen. In de varkenssector daalde de stikstofuitscheiding via mest wel met 8 procent, bij pluimvee was die afname meer dan 2 procent.

De afname bij varkens en pluimvee komt door een krimp in het aantal dieren en een lager stikstofgehalte in het krachtvoer. De totale aanvoer van stikstof via krachtvoer nam twee jaar terug met 4 procent af, tot 396 miljoen ton. Dit is de grootste aanvoerbron van stikstof in de landbouw.

De aanvoer van kunstmest kwam in 2023 uit op 193 miljoen kilo. Dat is een kleine stijging ten opzichte van een jaar eerder. Dit komt ook doordat kunstmest, als gevolg van de Russische inval in Oekraïne in 2022, aan de prijs was.