Rechter in Greenpeace-zaak geeft kabinet tik op de vingers

Greenpeace spande de zaak aan om de overheid aan haar eigen stikstofdoelen te houden en wordt voor een groot deel in het gelijk gesteld. Volgens de Haagse rechter heeft de staat onrechtmatig gehandeld door de stikstofdoelen niet te halen. De uitspraak is nog enigszins coulant. De overheid hoeft van de rechter het natuurhersteldoel voor dit jaar niet te halen, maar dat voor 2030 wel.

Dat de doelen voor 2030 een enorme opgave zijn waarvoor pijnlijke ingrepen moeten worden gedaan, staat voor de rechter als een paal boven water. 'Daarvoor is een stevige, onvermijdelijke reductie nodig. Maar het spoedeisende milieubelang weegt zwaar.'

Feitelijke onjuistheden

De Stichting Stikstofclaim was als belanghebbende namens de aangesloten boeren toegevoegd aan de zijde van de overheid. Stikstofclaim-voorzitter Jan Cees Vogelaar is teleurgesteld in de uitspraak. Hij vindt dat de rechter zich heeft gebaseerd op 'feitelijke onjuistheden' zoals verkeerde onderzoeken. Zo wijst hij op wetenschappelijke onderzoeken waaruit blijkt dat de stikstofdepositie uit de landbouw voornamelijk op 500 meter van de boerderij neerslaat en niet kilometers verder in natuurgebieden.

Vogelaar is het wel met de rechter eens dat het kabinet onvoldoende beleid heeft ontwikkeld om de stikstofdoelen te halen. Hij denkt overigens dat het schrappen van het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) op dat vlak niet veel uitmaakt, omdat die maatregelen 'niets doen voor de natuur'. Ook constateert hij dat de uitspraak Programma Aanpak Stikstof (PAS)-melders en interimmers niet verder helpt. Stikstofclaim gaat zich nu beraden op vervolgstappen.

Maatschappelijke gevolgen

Greenpeace-directeur Andy Palmen spreekt van een 'feest zonder champagne' nu de milieuorganisatie grotendeels in het gelijk is gesteld. 'Want ik ben me bewust van de maatschappelijke gevolgen. Deze uitspraak heeft consequenties voor boeren, bedrijven en de luchtvaart. Ik vind dat de overheid goed moet zorgen voor de mensen die door deze uitspraak worden geraakt.'

Palmen vindt niet dat de uitspraak het land verder 'op slot' zet. 'Juist niet. Als de natuur voldoende is hersteld, kan het land juist van het slot. Alle sectoren moeten leveren, niet alleen de landbouw. Bijvoorbeeld ook de industrie, zoals Tata Steel.'

Greenpeace startte de bodemprocedure tegen de overheid in juli 2024. Deze rechtszaak wordt ondersteund door Caring Farmers, Stichting Demeter en de Federatie van Agro-ecologische Boeren. Verder steunen ook de Caring Vets, Caring Doctors, MOB, Milieudefensie, Vogelbescherming Nederland, WNF, SoortenNL en Stichting Natuurbeschermingswacht deze zaak.

Toekomstperspectief

LTO-voorzitter Ger Koopmans denkt dat de uitspraak vergaande consequenties heeft voor het toekomstperspectief van agrarisch ondernemers. 'Ondanks de grote inspanningen die boeren en tuinders de voorbije jaren hebben genomen en de vrijwillige opkoopregelingen die momenteel lopen, waarvan de grote effecten nog niet in beeld zijn. We roepen de staat op om in hoger beroep te gaan tegen deze uitspraak.'

Dat de stikstofdoelen nu wel voor 2030 moeten worden gehaald, verandert voor Koopmans weinig. 'De maatregelen die daarvoor noodzakelijk zijn, zullen een ongekende impact hebben op de agrarische sector, woningbouw en Nederlandse economie in totaal. Deze uitspraak toont de absolute noodzaak aan om de huidige wet aan te passen. LTO zal daar met concrete voorstellen aan bijdragen.'