Stikstofeis Greenpeace 'onuitvoerbaar': 'Dan moeten we Gelderland leeg vegen'

De bodemprocedure voor de rechtbank in Den Haag is een vervolg op het door Greenpeace verloren kort geding in juni met dezelfde inzet. Toen oordeelde de rechter dat de overheid het stikstofbeleid om de meest kwetsbare natuur te beschermen niet hoeft te versnellen. Wel werd erkend dat het overheidsbeleid om de meest kwetsbare natuur te beschermen ernstig tekortschiet. Greenpeace zag hierin aanknopingspunten om de zaak door te zetten in een bodemprocedure. Dinsdag was die zitting.

De milieuorganisatie ziet zich gesterkt door het feit dat het huidige kabinet het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) heeft geschrapt zonder daar alternatief stikstofbeleid tegenover te zetten. Daarmee raken de doelen in de stikstofwet buiten bereik, aldus de aanklacht. Voor eind 2025 moet minimaal 75 procent van de meest kwetsbare natuur in Natura 2000-gebieden onder de kritische depositiewaarde worden gebracht. In 2030 geldt dat voor 90 procent van de overige natuur.

Onomkeerbare situatie

De advocaat van Greenpeace betoogde dat door het schrappen van de stikstofmaatregelen door dit kabinet er in natuurgebieden een onomkeerbare situatie kan ontstaan waarbij verloren kwetsbare natuur niet meer terugkomt. Terugblikken op het verloren kort geding merkte de Greenpeace-advocaat op: 'Het NPLG was het paradepaardje van de Staat op het gebied van stikstof. Het bleek een lege kapstok waaraan nog geen maatregelen waren gehangen.'

Ook werd gewezen op de economische schade die de Nederlandse economie oploopt door het in de ogen van Greenpeace falende stikstofbeleid. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) becijferde dat op 28 miljard euro. 'In plaats van boeren in hun transitie te steunen, schrapte dit kabinet het transitiefonds tegen het advies van haar ambtenaren in.'

De landsadvocaat ontkent dat de stikstofreductie met het huidige kabinet stil is komen te liggen. Hij wijst op de lopende opkoopregelingen en de subsidies voor stikstofreducerende maatregelen en investeringen in natuurherstel – programma's van het vorige kabinet – die wel doorlopen. 'Greenpeace richt zich op één element, de stikstofdepositie in kwetsbare Natura 2000-gebieden. Terwijl veel bevoegdheden bij de provincies liggen.'

Verregaande gevolgen

Mocht de rechter meegaan in het betoog van Greenpeace, dan heeft dat verregaande gevolgen, aldus het verweer. 'Dat betekent dat we rond de Veluwe hele gebieden, zo'n 40 procent van het oppervlak van Gelderland, leeg vegen van landbouw. Gezien de economisch sociale gevolgen is dat niet reëel.' Snel minder stikstof laten neerkomen op de kwetsbaarste natuurgebieden in Nederland vergt maatregelen die 'onuitvoerbaar' zijn.

Stichting Stikstofclaim heeft zich in deze procedure aangesloten bij de Staat. Voorzitter Jan Cees Vogelaar beschreef de impact van het stikstofbeleid op boerengezinnen. 'Als stikstofclaim worden wij dagelijks geconfronteerd met boeren, vaak PAS-melders, die volslagen in paniek zijn en grote reële zorgen hebben over het voortbestaan van hun bedrijven en de toekomst van hun gezinnen op de plek waar ze vaak al vele generaties hun bedrijf uitoefenen.'

Directeur Andy Palmen van Greenpeace Nederland betoogde dat ook zijn organisatie boeren vertegenwoordigt. Caring Farmers, stichting Demeter en de Federatie van Agro-ecologische Boeren steunen de bodemprocedure tegen de Staat. Volgens Palmen voorkomt het kabinet met het schrappen van het transitiefonds dat meer boeren kunnen overstappen op een extensievere vorm van landbouw.

'Het was Greenpeace die als eerste een pleidooi hield voor een transitiefonds van 26 miljard euro. Wij hebben altijd de hand naar boeren uitgestoken', aldus Palmen.

Slechte beurt minister

Aan de vooravond van de zitting maakte Wiersma een slechte beurt. Ze hoopte maandag nog een Kamerbrief te presenteren met daarin een voorproefje van haar stikstofbeleid dat voor een groot deel rust op een forse investering in innovatie en managementmaatregelen zoals het voerspoor. Maar het kabinet besloot tijdens de ministerraad dat de Kamerbrief 'nog niet klaar is voor verzending'.

De bewindsvrouw wilde maandag niet zeggen waarom de ministerraad nog niet akkoord is gegaan, maar zei er niet zwaar aan te tillen. 'Volgens mij is het onderdeel van mijn werk om met voorstellen te komen, het erover te hebben en waar nodig dat nog eens te hernemen en een aanvulling op te doen.'

De uitspraak in de bodemprocedure is op 22 januari 2025 en kan vergaande gevolgen hebben voor de wens van dit kabinet om de stikstofaanpak te versoepelen.