Resistentie biedt oplossing tegen groene slaluis

Onderzoekers bij Enza Zaden hebben al in 2013 een nieuwe resistentie tegen Nasonovia ribis-nigri kunnen lokaliseren in een wilde slasoort. Het betreffende genetisch materiaal is afkomstig uit de eigen genenbank van het Noord-Hollandse zaadbedrijf. Intern wordt de resistentie aangeduid als Nas1. Dit in navolging op Nas0, een eerdere resistentie die doorbroken is.

Enza Zaden organiseerde onlangs een bijeenkomst in Enkhuizen om samen met slatelers en teeltspecialisten na te denken over mogelijkheden om Nasonovia beter te beheersen. Het zaadbedrijf verwacht dat de nieuwe resistentie een belangrijke bijdrage kan leveren. Oplossingen zijn welkom omdat bestrijdingsmogelijkheden de komende jaren uitdagender worden.

Volgens Bart André, onderzoeker fytopathologie bij Enza Zaden, toonde de Nas0-resistentie al aan wat de meerwaarde is van slarassen die niet of minder vatbaar zijn voor de groene slaluis. 'Op vatbare rassen zijn bij aantastingen soms wel driehonderd luizen op een krop te vinden. Bij een resistente variëteit zijn dat slechts enkele luizen en dan meestal gevleugelde exemplaren die op zoek gaan naar andere waardplanten.'

De eerste resistentie tegen Nasonovia in een commercieel ras dateert van 1999, dit betrof het slaras Dynamite. De doorbraak is in 2007 vastgesteld en werd volgens André veroorzaakt door de natuurlijke selectie in de luizenpopulatie. 'Nas0 is een vrijwel volledige resistentie. De nieuwe Nas1-resistentie zit genetisch wat ingewikkelder in elkaar.'

Daarom is het voor veredelaars een uitdaging om bij het inkruisen en terugkruisen tot een geschikt ras de mate van resistentie te handhaven. André: 'Voor het volgen van de resistentie in onze selecties hebben we specifieke merkers ontwikkeld.'

Complex proces

Over het traject om te komen tot een nieuw commercieel ras voor de teelt van in eerste instantie ijsbergsla meldt veredelaar Ronald Vriend dat de eerste kruising met de Nas1-resistentie is uitgevoerd in 2017. Hij bevestigt het complexe proces vanwege de vele ongewenste eigenschappen in wilde slasoorten. Afgelopen jaar zijn voor de verdere selectie van resistente variëteiten voor meerdere slasoorten grootschalige veldproeven aangelegd.

Vriend legt uit dat de screening van selecties met de gewenste resistentie komend jaar doorgaat op diverse locaties. Dat wordt in 2026 nogmaals herhaald. 'Wij houden vast aan een lange periode voor de veldselectie vanwege de hoge kwaliteitseisen aan onze rassen. Als alles naar wens verloopt, hopen we de eerste rassen met de nieuwe resistentie tegen Nasonovia in 2027 commercieel beschikbaar te hebben voor de teelt van ijsbergsla.'

De noodzaak van extra mogelijkheden om Nasonovia de baas te kunnen blijkt uit de inventarisatie van beschikbare gewasbeschermingsmiddelen door teeltspecialist Henry Rombouts van adviesbedrijf Hortagri. 'We raken na 2025 belangrijke insecticiden als Movento en Batavia kwijt. Maar nu al merken we dat deze middelen in de praktijk minder werken dan voorheen.'

Voor aankomend teeltseizoen verwacht Rombouts dat telers zich chemisch nog aardig kunnen redden. 'Vanaf 2026 wordt bestrijding uitdagender', voorspelt de adviseur.

Groene middelen

Naast chemie heeft Rombouts ook de beschikbare groene middelen voor de bestrijding van Nasonovia op een rij gezet. Hij wijst erop dat middelen als Siltac, Protac, Neudosan, Flipper Plus en Botanigard alleen een contactwerking hebben en daarom minder effectief zijn dan middelen met een systemische werking. Afschermen met fijnmazig insectengaas ziet de adviseur niet als serieuze optie vanwege de kosten en de beperkingen in de teelt.

Koppert, de producent van biologische gewasbeschermingsoplossingen, heeft enige ervaring met biologische roofvijanden die ingezet kunnen worden tegen Nasonovia. Onderzoeker Maarten de Korte vertelt dat er onderscheid is in werking tussen parasieten en predatoren.

Als voorbeeld van parasieten noemt hij sluipwespen die eitjes leggen in luizen. 'Het nadeel is dat de geparasiteerde luizen op sla achterblijven en dus voor vervuiling zorgen. Predatoren als larven van gaasvliegen, galmuggen of lieveheersbeestjes eten de luizen volledig op en laten een schoon gewas achter.'

In onderzoek heeft Koppert geëxperimenteerd met het uitzetten van eitjes van gaasvliegen. Op proefveldjes in sla bleek met de inzet van de larven van gaasvliegen de aantasting met bijna 70 procent af te nemen ten opzichte van onbehandeld. Voor het verdelen van de eitjes in een gewas als sla test Koppert de toediening met een rugspuit.

'Een goede verdeling en het voorkomen van verstoppingen is een uitdaging', stelt De Korte. 'Toch hebben we mooie resultaten bereikt, die zelfs beter zijn dan chemische bestrijding. We gaan de techniek doorontwikkelen en de komende jaren ook bekijken of het uitzetten van galmuggen of roofwantsten een optie is voor luizenbestrijding in sla.'