Zeeuwse uienteler en loonwerker huiverig voor toekomst: 'Het is vijf over twaalf'

De droogte en de beperkte waterbeschikbaarheid beïnvloeden de bedrijfsvoering van uienteler en loonwerker Ivo Haartsen behoorlijk. Ook het krimpende middelenpakket raakt het bedrijf van de Zeeuw. In Biervliet beproeft Haartsen diverse zaken om de uienteelt in de benen te houden.

Zeeuwse+uienteler+en+loonwerker+huiverig+voor+toekomst%3A+%27Het+is+vijf+over+twaalf%27
© Job Hiddink

Op een druilerige donderdag half december is akkerbouwer en loonwerker Ivo Haartsen in Biervliet druk met het oogsten en afleveren van de peen. Nadat de wortelen over de stortbak zijn gegaan, draait een transportband de oogst direct in de vrachtwagen voor transport naar de afnemer. Haartsen is blij dat de gewasoogst afgelopen najaar een stuk makkelijker verliep dan in 2023.

'De oogstomstandigheden zijn goed en als over een paar dagen de rest van de peen er ook uit is, zijn alle gewassen van het land.' De Zeeuwse ondernemer is te spreken over de kwaliteit en opbrengst van de peen. 'De kilo-opbrengst is prima en de maatsortering is goed. Ook komt er nauwelijks zavelgrond mee met het rooien, dus het tarragehalte zal laag zijn.'

Met een areaal van 14 hectare is peen een belangrijk onderdeel van het bouwplan van de akkerbouwtak van Haartsen-Dekker (HD)-Agro, het bedrijf dat Haartsen samen met zijn vrouw Corien Dekker en schoonvader Daniël Dekker bestiert. Verder telen ze 24 hectare pootaardappelen, 12 hectare vlas, 9 hectare bruine bonen, 8,5 hectare zaaiuien, 8 hectare suikerbieten, 7 hectare zomertarwe, 5 hectare graszaad en enkele groenbemesters.

Vanwege de droogte en de beperkte waterbeschikbaarheid is het uienareaal op Zeeuws-Vlaanderen hard gekrompen

Ivo Haartsen, akkerbouwer en loonwerker in het Zeeuwse Biervliet

Afschrapen van de spijlen van de stortbak is af en toe nodig om het product schoon te houden.
Afschrapen van de spijlen van de stortbak is af en toe nodig om het product schoon te houden. © Job Hiddink

De loonwerktak betreft het zaaien en poten van zaaiuien, plantuien, aardappelen, bruine bonen, peen, rode bieten en op aanvraag kleinere groenten. Waar HD-Agro zeven jaar geleden nog 350 hectare uien zaaide en 85 hectare plantuien de grond in bracht bij telers op Zeeuws-Vlaanderen, was dat in 2024 nog maar respectievelijk 120 en 35 hectare.

'Vanwege de toenemende droogte en de beperkte waterbeschikbaarheid is het uienareaal in onze omgeving hard gekrompen', bevestigt Haartsen. 'Door de klimaatverandering en omdat we hier vlak bij de kust boeren, hebben we vaker te maken met langere periodes van extreme droogte.' Daarnaast is de capillaire opstijging beperkt omdat het grondwater dieper zit.

'Dat is een nadeel ten opzichte van bijvoorbeeld de Flevopolders, waar het waterschap het peil hoger kan houden. Hier stroomt veel water weg en de aanvoer blijft achter, waardoor we eerder last hebben van droogte.' Water om te beregenen is voor veel telers in het zuidelijkste deel van Zeeland nauwelijks beschikbaar, omdat het meeste water brak is.


Zoetwaterbellen in ondergrond

Haartsen vertelt dat provincie Zeeland en waterschap Scheldestromen zeven jaar terug de ondergrond in Zeeland in kaart hebben gebracht. 'Je kunt zien waar zoetwater in de ondergrond zit en hoeveel', zegt de ondernemer. 'Op twee percelen die wij in gebruik hebben zit grof zand in de ondergrond tussen klei/zavellagen opgesloten. In ons geval zitten daar zoetwaterbellen van minstens 15 meter dik.'

Dat is de minimale dikte om zoetwater te mogen onttrekken. Haartsen: 'Het water zuigen we op via een diepdrain. Naast een perceel die wat verder van huis ligt, heeft een buurman een diepdrain aangesloten op een zoetwaterbel. Die mogen we gebruiken. We kunnen dankzij de drie zoetwaterbellen sinds 2020 85 procent van ons eigen akkerbouwareaal beregenen.'

Maar beregenen heeft ook een keerzijde, erkent de ondernemer. 'We hebben meer dan 3 kilometer aan transportslangen nodig en de aanschaf van een regenhaspel en een motorpompset in 2021 kostte 110.000 euro. Daarbij is het zoetwater niet onbeperkt beschikbaar. We hebben een vergunning van wateronttrekking van het waterschap nodig, dus we moeten goede keuzes maken in wanneer en welke gewassen we willen beregenen. In ons geval betreft dat vooral zaaiuien en pootaardappelen.'

Starten met beregenen is volgens Haartsen een kwestie van vallen en opstaan. 'Zo heb ik al eens een flinke korst op de uien beregend, omdat ik te veel millimeters in één beurt gaf. Daarna heb ik weer moeten beregenen om de korst zacht te houden en de uien alsnog door te laten komen. Te veel beregenen is riskant qua ziektedruk. Dat zijn zaken die je moet leren', merkt de teler.


Het buitenaanzicht van akkerbouw- en loonbedrijf HD-Agro op 12 december 2024.
Het buitenaanzicht van akkerbouw- en loonbedrijf HD-Agro op 12 december 2024. © Job Hiddink

Beregenen ziet Haartsen niet als enige methode om de droogte de baas te worden. Hij experimenteerde dit jaar voor het eerst met de uienteelt op verhoogde bedden en op ruggen. Met deze systemen hoopt de teler dat het gewas weerbaarder is tegen droogte, ziekten en plagen. De proef was op een stuk lichtere zandgrond van 0,3 hectare.

'In de beddenproef hebben we de bedden 1,5 meter breed gemaakt. De Simon Cultirateau-frees maakt de bedden heel zacht. Ze zijn 10 tot 12 centimeter hoger dan bij een vlakveldssysteem. Per bed zaaiden we vijf rijen', legt de ondernemer uit. Bij het ruggensysteem zijn vier rijen op 1,5 meter gezaaid. Dat zijn dus twee rijen per rug. 'Hierbij hebben we een soort afgeplatte wortelruggen getrokken van 75 centimeter breed.'


Maand later gezaaid

Door het natte voorjaar zijn de uien een maand later gezaaid dan normaal. Volgens Haartsen groeiden de uien in de ruggenproef iets te veel in de zijkanten van de ruggen. 'We hebben gezaaid met een standaard zaaimachine, die hadden we moeten aanpassen. Voor komend seizoen hebben we een andere zaaimachine gekocht die we gaan ombouwen. Door de veren en drukwielen aan te passen kunnen we met een kleinere trekker met smalle banden makkelijker op ruggen zaaien, ook voor onze klanten', meldt de ondernemer.

Toch merkte Haartsen afgelopen seizoen direct de voordelen van de ruggenteelt. 'Vlak na het zaaien viel er een flinke onweersbui. De percelen waarop de uien vlakvelds zijn gezaaid, stonden direct onder water. Bij de ruggenproef stond het water even tussen de ruggen, maar niet bovenop. Verder stonden de uien op ruggen eerder boven, was het wortelgestel beter ontwikkeld en liep het qua groei zeker tien dagen voor op de rest.'

Vanwege de lossere grond door het ruggen frezen zou de druk van fusarium minder moeten zijn. Van deze bodemgebonden schimmelziekte had de teler afgelopen jaar weinig last. Het viel Haartsen uiteindelijk tegen dat onderaan de streep het verschil in kilo-opbrengst tussen het ruggensysteem en de conventionele teeltmethode nihil was.

'Ik kan nog niet goed verklaren waar dat aan ligt. De proef was op een perceel met de lichtste grond van de huiskavel. Afgelopen groeiseizoen hadden we bovengemiddeld veel vocht. Normaal gesproken hebben we langere periodes van droogte. Mogelijk speelde dat verschil een rol.'

Het opbrengstverschil tussen de uienpercelen zat hem dit jaar in het zaaimoment. '5 hectare van ons areaal hebben we op 28 april gezaaid. Van dat perceel oogstten we tussen 55 en 60 ton per hectare. Dat is wel 15 tot 20 ton per hectare meer dan de 3,5 hectare die we op 13 mei hebben gezaaid', geeft de ondernemer aan.


Alternatieven Vydate

Haartsen verwacht dat de opbrengstverschillen tussen de teeltsystemen in een droger jaar eerder naar voren zullen komen. 'Daarom ga ik het komend jaar gewoon nog een keer proberen.' Want van proberen is de teler niet vies. Voor de derde keer beproefde Haartsen afgelopen seizoen alternatieven voor het in 2023 verboden middel Vydate, dat vooral door uientelers werd ingezet tegen vrijlevende aaltjes en de bonen- en uienvlieg.

'Als de biostimulant Nemater, een product op basis van kruidenextracten (waaronder tagetesextract) en het gewasbeschermingsmiddel Nemguard over voldoende water kunnen beschikken bij toepassing, is de werking van deze middelen bij een serieuze aantasting 40 tot 50 procent van wat Vydate had', is de ervaring van de teler tot nu toe. 'Sinds 2022 testen we de plantversterker Stimuter. Voor mijn gevoel werkt dat opbrengstverhogend.'

Verder had Haartsen ook het granulaat Belem in de proef liggen, een volgens hem beperkte vervanger van Vydate. Deze proeven doet hij overigens op het vlakveldse teeltsysteem. Om de uienteelt in de benen te houden, zoekt de ondernemer telkens naar alternatieven of vervangers van chemie.


Weerbaar teeltsysteem

Haartsen wil op zijn bedrijf uiteindelijk toe naar een weerbaarder teeltsysteem. Kennis en ervaring opdoen met proeven zijn volgens de ondernemer hard nodig om te anticiperen op het hard krimpende middelenpakket.

'Zolang je kan beschikken over voldoende zoetwater, zie ik nog wel toekomst voor de uienteelt op Zeeuws-Vlaanderen. Toch weet ik niet of ik zelf over vijf jaar nog uien teel. Wat betreft gewasbescherming is het vijf over twaalf. Zo heb ik voor het einde van de verkooptermijn nog een voorraad Batavia gekocht, zodat ik komend seizoen de uien nog kan beschermen tegen trips. De opgebruiktermijn van deze insecticide eindigt op 30 oktober. In 2026 wordt de teelt een ramp als we te maken krijgen met een tripsaanval.'

Haartsen noemt nog een voorbeeld: 'Het belangrijke fungicide Fandango mogen we komend seizoen nog maar twee keer in plaats van vier keer toepassen. Als komend seizoen de schimmeldruk net zo hoog is als afgelopen jaar, dan kan ik het gewas niet goed beschermen tegen valse meeldauw.

'We spelen een gevaarlijk spelletje als we het moeten doen met steeds minder werkzame stoffen en zwakkere middelen', vervolgt hij. 'Doordat we de sluimerende aantasting niet kunnen aanpakken, blijven de meest agressieve schimmelvarianten over. Dat is meer dan zorgelijk.'


Ivo Haartsen in de uienbewaring op zijn akkerbouwbedrijf in het Zeeuwse Biervliet.
Ivo Haartsen in de uienbewaring op zijn akkerbouwbedrijf in het Zeeuwse Biervliet. © Job Hiddink

Bedrijfsgegevens

Ivo Haartsen is een akkerbouwer en loonwerker in het Zeeuwse Biervliet. Op 92 hectare heeft hij samen met zijn vrouw Corien Dekker en schoonouders een akkerbouwbedrijf met pootaardappelen, uien, peen, vlas, bruine bonen, bieten, tarwe en graszaad. De loonwerktak beslaat het zaaien en poten van gewassen. Zo zaaide HD-Agro in 2024 120 hectare uien en plantte het 35 hectare plantuien.

Lees ook

Marktprijzen

Meer marktprijzen

Laatste nieuws

Nieuwste video's

Kennispartners

Meest gelezen

Nieuw op MechanisatieMarkt.nl

Meer advertenties

Vacatures

Weer

  • Vrijdag
    8° / 4°
    90 %
  • Zaterdag
    7° / 5°
    80 %
  • Zondag
    7° / 1°
    20 %
Meer weer