Minister Wiersma tevreden over daling in antibioticagebruik

Wiersma schrijft in de brief dat voor wat betreft de hooggebruikers de doelstellingen in de vleeskuikensector, de varkenssector en de konijnensector zijn bereikt. De kalversector heeft de doelstelling in 2022 wel bereikt, maar laat over 2023 weer een lichte stijging zien in het gebruik van antibiotica. 'Het gemiddelde gebruik blijkt in deze sector hoog', meldt de minister.

Om het aantal hooggebruikende bedrijven te verlagen, is extra inzet nodig. Zo blijkt dat bij het voorschrijfgedrag van dierenartsen nog winst te behalen valt. 'De verschillen in de voorschrijfpatronen zijn groot', stelt Wiersma. 'Samen met de dierenartsen werk ik aan een stelsel van kwaliteitsborging. Verbetering van het voorschrijfgedrag past daarin.'

Komend jaar gaat de minister in gesprek met de deelsectoren over een vervolg op de reductiedoelstellingen en het sectorspecifieke antibioticabeleid. De focus komt daarbij te liggen op een reductie van het verbruik bij hooggebruikende bedrijven en sectoren. 'Deze partijen zorgen voor de grootste kans op het ontstaan van resistente bacteriën.'

Het gebruik van polymyxines – dit zijn antibiotica die van kritisch belang zijn voor de humane geneeskunde – is voor het derde jaar op rij gedaald. Het relatief hoge gebruik bij leghennen is voor Wiersma wel een punt van zorg. Er wordt daarom gewerkt aan regelgeving voor een verplichte gevoeligheidsbepaling voorafgaand aan het gebruik van polymyxines, waaronder colistine.

Wiersma zal in 2025 ook afwegen of er beleidsstappen nodig zijn rondom het gebruik van kritische antibiotica uit de groep 'chinolonen', zoals fluorochinolonen en ciprofloxacine. Deze antibiotica worden geregeld ingezet bij vleeskalveren en reguliere vleeskuikens.

Voortdurende monitoring

Om een beeld te krijgen van de antibioticaresistentie in de veehouderij loopt er een voortdurende monitoring van de algemeen voorkomende E.coli-darmbacteriën bij landbouwhuisdieren. Uit deze monitoring blijkt dat er steeds minder resistentie tegen antibiotica wordt gevonden.

Ook ligt het niveau van zogenoemde ESBL-producerende darmbacteriën op een laag niveau (onder de 1 procent), bij vleeskalveren en vleesvarkens. Dit zal volgens Wiersma lastig verder te verlagen zijn, omdat deze bacteriën ook in de omgeving aanwezig zijn. Bij vleeskuikens is nog wel verbetering haalbaar. 'Dat kan bijvoorbeeld door de antibiotica te selecteren voor ESBL's en die niet via het voer maar rechtstreeks toe te dienen.'

Verder is de kans dat een mens besmet raakt met ESBL-producerende darmbacteriën vanuit de veehouderij te verlagen door mestverwerking en door geen mest uit te rijden vlak voor een regenbui. Op die manier kan de mest niet afstromen naar het oppervlaktewater, staat in de Kamerbrief.

Carbapenemaseresistentie

Een laatste punt van aandacht zijn de bacteriën met Carbapenemaseresistentie (CPE). Deze vorm van resistentie komt normaal niet voor in Nederland. 'Carbapenem-antibiotica mogen niet worden gebruikt en worden ook niet gebruikt in de Nederlandse dierhouderij', schrijft minister Wiersma. Wel komen de CPE-bacteriën voor in riool- en oppervlaktewater en worden ze soms aangetoond bij mensen.

Sinds 2014 wordt jaarlijks gemeten of deze bacteriën voorkomen bij dieren in Nederland. Soms worden ze bij honden gevonden. Maar de bijdrage van honden voor de verspreiding van CPE-bacteriën wordt als klein ingeschat. Dit jaar zijn voor het eerst CPE-bacteriën gevonden bij dieren van een Nederlands vleeskuiken- en vleesvarkensbedrijf. In beide gevallen ging het om een darmbacterie die niet ziekmakend is voor mensen of dieren.

Na deze vondst zijn de bedrijven opnieuw onderzocht en werden ze meer aangetroffen. Het risico voor mens en dier is daarom als 'niet hoog' ingeschat. Maar omdat CPE-bacteriën voor de mens wel een risico vormen, gaat Wiersma met de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport advies vragen aan het deskundigenberaad zoönosen of aanpassing van het onderzoeksprotocol nodig is.