'Geef de boer meer vrijheid binnen de gestelde milieudoelen'

Generiek blijven stapelen van maatregelen is bedreigend voor de teelt van diverse gewassen, stelt Unger. De Agrifirm-directeur verwijst naar beleid dat te maken heeft met de waterkwaliteit, maar ook naar het toelatingsbeleid. 'Als we niets doen kan dat het einde betekenen van gewassen als spruitkool, cichorei en uien om maar enkele voorbeelden te noemen. Mijn oproep is om de boer meer vrijheid te geven binnen de gestelde milieudoelen.'

Via maatwerk is er meer ruimte om gewassen goed te telen, ecologie en economie gaan daarbij hand in hand

Willem Unger, directeur plantaardig bij Agrifirm

Agrifirm is er volgens Unger van overtuigd dat het via maatwerk mogelijk is meer ruimte te bieden om gewassen goed te telen. 'Voor ons geldt dat ecologie en economie hand in hand gaan. We hebben een maatschappelijke opdracht om milieu-emissies terug te dringen, maar moeten ook voldoende voedsel produceren met voldoende rendement voor de teler. Doelsturing is daarvoor de juiste route.'

Waar is dat optimisme op gebaseerd?

'Een mooi voorbeeld van geslaagde doelsturing is het terugdringen van het antibioticagebruik in de veehouderij. De overheid stelde toen de doelen. De sector is zelf gaan meten en bedrijven met elkaar gaan vergelijken. Dat leverde zoveel informatie op dat veehouders genoeg aanknopingspunten vonden om minder antibiotica te gebruiken. Dat is het principe van Meten=Weten=Kunnen en kan ook in de akker- en tuinbouw.'

Welke eerste stappen zet Agrifirm om akkerbouwers voor te bereiden op doelsturing?

'Onze klanten beschikken al over een dashboard met data over hun teeltadviezen. Wij leveren hiervoor de input. Verder kan de teler via applicaties gebruikmaken van externe data, zoals weersvoorspellingen of groeimodellen. Het idee is dat adviezen vaker gebaseerd zijn op de verzamelde data. Daardoor is maatwerk mogelijk op bedrijfsniveau.

'Via het dashboard zien telers wat het effect is van de teeltadviezen op hun score voor milieubelasting. Daarvoor maken we onder meer gebruik van de milieumeetlat van CLM. Als een teler zijn milieuscore weet, kan hij die vergelijken met collega-bedrijven.'

Hoe wordt het effect van maatregelen gemeten op perceelsniveau?

'Dat is zeker in de open grond nog een uitdaging. De glastuinbouw is daarin verder. Daar worden veel metingen gedaan aan gewassen en substraten voor aansturing van teelten. Voor metingen in het veld ontwikkelen we nu technieken, bijvoorbeeld met drones en met sensoren op trekkers. Het is belangrijk dat we hierin stappen zetten, dit is nog een missende schakel als het gaat om doelsturing.'

Hoe ziet u het verdere proces van doelsturing in de akker- en tuinbouw?

'Het is een kwestie van de lange adem, waarbij we vooruitkijken naar de situatie over vijf of tien jaar. Het idee van doelsturing is dat telers op basis van eigen metingen aantonen dat hun milieubelasting lager is en dat ze de uitspoeling van nitraat daadwerkelijk reduceren. Als zij binnen de gestelde doelen blijven, moet dit in de bedrijfsvoering een beloning opleveren. Dat kan in de vorm van ruimere aanvoernormen, een intensiever bouwplan of minder beperkingen in de spuitschema's.

'De Tweede Kamer moet een besluit nemen over de invoering van doelsturing en geld beschikbaar stellen om sectoren daarop voor te bereiden. Het regeerakkoord biedt daarvoor de ruimte. Verder is het aan de sectoren om te zorgen dat de regelgeving, de praktische invulling van doelsturing en de controle daarop goed op elkaar afgestemd zijn. BO Akkerbouw begeleidt dat proces voor de akkerbouw.'

Welke rol speelt Agrifirm verder?

'We willen dat proces in de praktijk faciliteren. Daarvoor investeren we in kennis, technieken en concepten en ook in ons dashboard voor ondersteuning van doelsturing. Onze adviezen zijn steeds meer datagedreven en plaatsspecifiek voor zover mogelijk.'

'Een mooi voorbeeld is de totale gewasaanpak met balansbemesting en dynamische spuitschema's. Komend jaar ondersteunen we voorlopers die aan de slag willen met doelsturing. Vanuit pilots is het de bedoeling om een infrastructuur te ontwikkelen die voldoet aan de eisen van de deelnemende boer en ook aan de eisen van de overheid.'

Hoe reageren telers op de mogelijkheden van doelsturing en gebruik van hun data?

'In de eerste plaats kiezen ondernemers uiteindelijk altijd zelf of ze gaan voor doelsturing of voor generieke maatregelen. Wij zijn overtuigd dat doelsturing op basis van datagebruik zorgt dat de gestelde doelen worden behaald en dat de opbrengsten op niveau blijven. Die overtuiging moeten wij overbrengen en telers duidelijk maken wat ze terugkrijgen voor het vastleggen van data.

'Over het delen van data met de overheid zijn in de praktijk wel zorgen. Als sector moeten we zelf de controle houden. Ook hierin hopen we dat BO Akkerbouw het voortouw neemt. Boeren hebben de garantie nodig dat hun data niet worden misbruikt. Het vertrouwen daarin moeten we opbouwen en dat kan door de meerwaarde aan te tonen.'

'Niet op waarde geschat'

Het stoort Willem Unger, directeur plantaardig bij landbouwcoöperatie Agrifirm, dat in Nederland de waardering voor boeren en hun verdienvermogen afneemt. Hij maakt de vergelijking met de auto-industrie in Duitsland.

'De Duitsers zijn trots op hun auto-industrie en laten dat ook merken. In Nederland is de landbouw enorm belangrijk voor onze economie, maar ook voor de voedselvoorziening in Europa. Toch wordt dat niet altijd op waarde geschat en is er weinig compassie met de ondernemers waarvan Wageningen Economic Research becijfert dat 30 tot 40 procent op het randje van het bestaansminimum balanceert.'

Bij agrarisch ondernemers is zelf wel degelijk het besef dat de milieubelasting op de praktijkbedrijven naar beneden moet, ziet de directeur plantaardig. 'De politiek bepaalt die richting en de maatschappij vraagt daar ook om. Juist daarom willen we doelsturing meer handen en voeten geven om daaraan te werken, te meer omdat ook het nieuwe regeerakkoord daar expliciet ruimte voor biedt.'