Fotograaf legt landbouw in transitie vast voor Noord-Hollands Archief

'Ik ben een echte stadsjongen', bekent David Galjaard opgewekt. 'Ik kom oorspronkelijk uit Haarlem, heb in Den Haag en in Amsterdam gewoond en woon nu in Zaandam.' De fotograaf heeft zijn atelier in een voormalig defensiecomplex in Weesp, dat sinds 1989 een creatieve broedplaats is.

'Toen het Noord-Hollands Archief mij vroeg om mee te doen aan een pitch voor een opdracht over landbouw in transitie, vond ik dat wel interessant. Het is een onderwerp waar ik niet dagelijks mee bezig ben', bekent Galjaard.

Courant onderwerp

Het Noord-Hollands Archief en provincie Noord-Holland vragen sinds 1991 fotografen om een courant onderwerp vast te leggen in beeld. Meerdere fotografen wordt gevraagd een voorstel te schrijven. Naast Galjaard zijn dit jaar nog drie collega's benaderd. Een selectiecommissie maakt de keuze.

Galjaard kwam er al snel achter dat landbouw in transitie geen onderwerp is waar hij makkelijk grip op kreeg. 'Wat mij opviel, is dat er eigenlijk maar weinig beelden zijn gemaakt van landbouw in transitie. Het zijn vaak algemene stockfoto's van een hand met een gewas en veel infographics.'

Dat is ook wel logisch, vindt de fotograaf. 'Ontwikkelingen omspannen een lange periode. Vaak gebeurt er ook nog veel ín de grond. Grond in transitie is slecht te fotograferen. Het ziet eruit als grond. Een van de boeren die ik heb gefotografeerd, kon zelf niet zeggen waaraan je kunt zien dat zij duurzaam boert.'

Combinatie van beeld en woord

Uiteindelijk bedacht Galjaard dat een combinatie van beeld en gesproken woord het beste resultaat oplevert. 'De foto’s laten vooral de breedte van het onderwerp zien, waarna de audio je meer de diepte in neemt', verklaart hij. Galjaard fotografeerde tien Noord-Hollandse boeren, telers en ondernemers die bezig zijn met verduurzaming en interviewde hen over wat ze doen en waarom.

'Ik had ook kunnen filmen, maar ik ben geen videograaf. Normaal praat ik ook wel tijdens het fotograferen, maar nu zijn het lange diepgaande gesprekken. Hoe dat precies gaat eindigen, weet ik nog niet. Ik stel me voor dat er een audiotour komt bij de fototentoonstelling', zegt de fotograaf.

Vaagheid terminologie

'Ik liep ook aan tegen de vaagheid van de terminologie. Een term als kringlooplandbouw heeft niet één definitie. Ik spreek nooit twee mensen die hetzelfde erover zeggen. Op het provinciehuis van Noord-Holland kennen ze wel zeven trajecten die ze allemaal kringlooplandbouw noemen', constateert Galjaard.

'Hetzelfde geldt voor duurzaam. Wat is de definitie daarvan? In de praktijk is dat allemaal niet zo vastomlijnd. Dat geeft mij wel meer vrijheid om het onderwerp transitie van alle kanten te benaderen.'

Galjaard is nu ruim zeven maanden aan het fotograferen. Bijvoorbeeld op Texel bij het ontwikkelen van gewassen die tegen zoutwater kunnen, als voorbereiding op verzilting van de bodem. Maar er zit ook een biologische boer tussen, de coöperatieve Herenboeren, een akkerbouwer die tarwe teelt voor naburige varkenshouders van wie hij weer mest van krijgt en een duurzame kastomatenteler.

'Ik mag maximaal dertig foto's aanleveren voor de opdracht. Dat is erg weinig voor zo'n breed onderwerp. Ik laat per boer dus drie beelden zien. Dat is absurd weinig voor een documentairefotograaf zoals ik die in lange series een compleet verhaal vertelt. Soms heb ik na een hele dag fotograferen maar één goede foto die het verhaal vertelt', licht de fotograaf toe.

'Hoe meer ik leer, hoe minder ik pretendeer te weten', beschrijft Galjaard zijn reis langs de boeren. De onwetendheid van de echte stadsjongen heeft hij wel achtergelaten, zegt hij. Daarmee heeft hij meer oog gekregen voor de complexiteit van verduurzaming bij boeren.

'Hopelijk heb ik er ook voordeel van dat ik er als rookie in ging', zegt de fotograaf. 'Veel mensen zijn geïnteresseerd in boeren en de transitie van de sector, maar onwetend. Ik ben net iets verder en ik hoop hen mee te kunnen nemen in die wereld.'

Larvenkwekerij

Galjaard kwam er ook achter dat zijn relatieve onwetendheid ervoor zorgt dat hij niet per se de platgetreden paden bewandelt. 'Bij eiwittransitie denkt bijna iedereen aan vlees vervangen door peulen. Ik hoop nog een paar Haarlemse jongens te fotograferen met een larvenkwekerij. Die larven gaan eiwitten leveren aan de pluimveesector.'

De meeste boeren die de fotograaf benaderde, vonden het oprecht leuk om mee te werken, merkte hij. Zo vanzelfsprekend is dat niet, vindt hij. 'Interesse waarderen ze echt. Ze nemen de tijd voor mij. Ik vraag best veel van hen en loop de helft van de tijd in de weg, terwijl zij hun werk doen. Ik merk dat zij zich er ook van bewust zijn dat veel mensen weinig kennis hebben van wat ze doen.'

In de gesprekken tussen de fotograaf en de boeren kwamen ook frustraties naar boven. 'De grootste frustratie die ik hoorde, was toch wel over de kalenderlandbouw. Boeren voelen zich niet serieus genomen als anderen van achter een bureau bepalen tot welke dag ze iets wel of niet mogen doen', zegt Galjaard.

'Daarna kwam de checklistmentaliteit van de overheid aan de orde. Je kunt heel duurzaam zijn, maar als die activiteit of dat proces niet op de lijst van de controleur staat, dan bestaat het niet. Tot slot is er natuurlijk de bureaucratie die de overheid de boeren oplegt, waar ze erg van balen.'

Is de kijk van de stadsjongen Galjaard op boeren veranderd? 'Ja-a', zegt hij nadenkend. 'Ik begin langzaam een idee te formuleren ovwer wat ik nu vind van de landbouwsector.' Hij wil maar zeggen: als je even hebt rondgekeken, is niets zwart-wit.