Graanoogst 2024 is er een om snel te vergeten

Graanseizoen 2023-2024 begon al zeer problematisch met het extreem natte weer eind 2023. Slechts een beperkt aantal telers slaagde erin het graan bijtijds in de grond te krijgen. Toen het eenmaal nat werd, bleef het ook nat. Dat had tot gevolg dat tot in februari nog wintertarwe werd gezaaid. Waar het toen nog niet kon moesten telers overgaan op zomergraan of andere gewassen.

De moeilijke omstandigheden resulteerden in een tarweareaal dat voor het eerst sinds 1957 kleiner bleef dan 100.000 hectare. Normaal gesproken zaaien akkerbouwers na een natte herfst meer zomergraan in het voorjaar.

Zodoende blijft het totale graanareaal vrij constant. Dit voorjaar is wel meer zomergraan gezaaid, maar dat was lang niet voldoende om het wegvallen van de hectares wintergraan te compenseren.

Het voorjaar was ook nat en zo bleef het eigenlijk tot aan de oogst. De vochtige omstandigheden zorgden voor een hoge ziektedruk. Bovendien remde donker weer de korrelvulling. Dat alles belemmerde de productie van de gewassen. Een grote oogst was op deze basis niet te verwachten.

De zon brak door toen het graan rijp was. Dat zorgde voor een vlotte oogst. 'Het waren prima omstandigheden om de oogst binnen te halen. Met zo veel mooie dagen was er weinig druk. Een makkie dus', reageert manager Aart den Bakker van Agrifirm.

De graantelers in het zuidwesten hadden vorig jaar het geluk dat 80 tot 85 procent van hun oogst binnen was toen een regenperiode aanbrak. Dit jaar waren de omstandigheden voor heel Nederland mooi, zodat overal in het algemeen onder droge omstandigheden kon worden gecombined.

'De soepele oogst is het enige lichtpuntje van de afgelopen graanoogst', constateert dan ook manager granen Jurriaan Visser van CZAV. 'Door het extreem natte najaar is er bijzonder weinig wintertarwe gezaaid. De opbrengsten blijven 25 tot 30 procent onder het normale niveau. En tot slot zit de prijsvorming tot heden ook niet mee.'

Wat Visser betreft is het graanseizoen er een om snel te vergeten. Den Bakker sluit zich daarbij aan. 'Voor onze boeren is het allemaal heel vervelend met zulke lage opbrengsten en een zeer matig prijsniveau. Met prijzen van 300 tot 350 euro in het geheugen is 200 euro per ton wel erg mager.'

Een aantal jaren geleden was 200 euro per ton een aardig niveau om graan te verkopen. Inmiddels ligt dat al heel anders. De kosten zijn zo sterk gestegen dat prijzen van rond de 200 euro per ton als matig worden gezien en onvoldoende zijn om fatsoenlijk de kosten te kunnen dekken.

Den Bakker schat de opbrengsten van tarwe dit jaar tussen de 7,5 en 8 ton per hectare. 'Het gemiddelde ligt dichter bij de 7,5 dan bij de 8 ton.' In het zuiden van Nederland liggen de opbrengsten volgens hem op zo'n 7 tot 7,5 ton per hectare. In het noorden doen de granen het wat beter met opbrengsten van 7,5 tot 8 ton per hectare.

Hectolitergewichten

De hectolitergewichten laten eenzelfde beeld zien als de opbrengsten. In het zuidoosten liggen de hectolitergewichten op zo'n 72 kilo en dat loopt op naar 73 tot 74 kilo in het noorden. Daarmee zijn de hectolitergewichten in het algemeen nogal laag.

Visser ziet in het zuidwesten hectolitergewichten van 74 tot 75 kilo. 'Dat is voor maaltarwe aan de magere kant.' Desondanks slaagt CZAV erin het graan als maaltarwe in het voedingssegment te verkopen.

Enerzijds lukt dat omdat de voedingsmiddelenindustrie te maken heeft met lage hectolitergewichten in de hele Europese Unie. Daarnaast ligt het ook aan de specifieke rassenkeuze in het zuidwesten. Het zijn rassen die sterk zijn tegen fusarium. Dat maakt dat de voedingsindustrie het graan dit jaar toch accepteert.

Meest bepalende factor

Normaal gesproken liggen de hectolitergewichten in het zuidwesten op zo'n 78 kilo. In dat opzicht noemt Visser het knap dat ze nog dicht bij de 75 kilo zijn gekomen. 'Zoveel regen en zo weinig zon. Het is een optelsom van een heel jaar. En dan het donkere weer rond de bloei. Dat is wel de meest bepalende factor geweest. Dat kost toch wel veel opbrengst.'

De opbrengsten van de tarwe in het zuidwesten blijven dit jaar volgens coöperatie CZAV steken op zo'n 7 ton per hectare. 'Ieder jaar zijn er uitschieters. Dit jaar is het bij sommige telers al klaar met 4 à 5 ton per hectare. Daar staat tegenover dat er ook telers zijn die bijna 10 ton hebben geoogst.'

De hoogste opbrengsten liggen ook duidelijk lager dan normaal. Visser: 'In andere jaren zijn er telers die 12 of 13 ton per hectare halen. Dat is dit jaar niet het geval. Het houdt nu met 10 ton wel op.'

Late zaai niet altijd nadelig

Laat zaaien hoeft niet altijd een nadeel te zijn. De laat gezaaide tarwe bleek dit keer zelfs beter dan die van de vroege zaai. De ziektedruk in de vroeg gezaaide percelen was hoger en dat heeft behoorlijk wat opbrengst gekost, legt Den Bakker uit.

De wintergerst is dit jaar vergelijkbaar met tarwe, zeggen Visser en Den Bakker. Daarmee heeft deze gerst ook duidelijk minder gepresteerd dan voorgaande jaren. Zomergerst heeft het in dit opzicht wel wat beter gedaan; qua opbrengst doet deze niet of nauwelijks onder voor de wintergranen. Normaal is dat wel het geval.

Een opsteker is dat voor brouwgerst redelijke premies worden betaald. Daardoor liggen de prijzen van brouwwaardige gerst boven die van tarwe.