'Europese strategie voor biologische landbouw schiet tekort'

Dat schrijft de Europese Rekenkamer in een verslag waarin het beleid is geanalyseerd. Ze stelt dat het biologisch landbouwareaal dankzij jaarlijkse Europese geldinjecties weliswaar is toegenomen, maar vindt ook dat er verder te weinig aandacht is voor de vereisten en behoeften van de sector. Als gevolg daarvan blijft de biologische productie een nichemarkt. Het is volgens de Europese Rekenkamer maar de vraag of het Europese streven wordt gehaald om in 2030 op 25 procent van het areaal biologische landbouw te bedrijven.

Keit Pentus-Rosimannus, het lid van de Europese Rekenkamer dat verantwoordelijk is voor de controle, kraakt de Europese strategie voor de biologische landbouw. 'Om blijvend succes te boeken, mogen we ons niet alleen richten op een toename van de oppervlakte biologisch bebouwde grond. Er moet meer worden gedaan om de sector als geheel te ondersteunen. De markt moet worden ontwikkeld en de productie moet worden gestimuleerd. Anders lopen we het risico dat we een eenzijdig systeem creëren dat volledig afhankelijk is van EU-financiering in plaats van een bloeiende sector die floreert dankzij bewuste consumenten.'

Omschakeling

Biologische landbouw is een essentieel onderdeel van de boer-tot-bordstrategie van de Europese Unie (EU) en speelt een belangrijke rol bij het behalen van de milieu- en klimaatdoelstellingen van de EU. In de periode 2014-2022 hebben Europese boeren en tuinders in het kader van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) hiervoor ongeveer 12 miljard euro aan steun ontvangen. Met dit geld moest de omschakeling naar biologische landbouw of het behoud van biologische landbouwpraktijken worden gefinancierd. Tot 2027 volgt nog eens bijna 15 miljard euro.

De GLB-steun was bedoeld om agrarisch ondernemers te compenseren voor de extra kosten en het inkomensverlies door de omschakeling van conventionele naar biologische landbouw. Biologische boeren en tuinders waren niet verplicht om biologische producten te produceren om deze steun te ontvangen. Daardoor is de biologische markt erg klein gebleven: op dit moment zo'n 4 procent van de totale EU-voedselmarkt.

Tekortkomingen

De Europese Rekenkamer heeft vastgesteld dat de milieu- en marktdoelstellingen door GLB-steun over het hoofd worden gezien. Zo kunnen boeren EU-geld ontvangen zonder de normen voor gewasrotatie of dierenwelzijn toe te passen, hoewel dit fundamentele beginselen van biologische landbouw zijn. De Europese Rekenkamer constateert ook dat het een gangbare rechtspraktijk was om toestemming te krijgen voor het gebruik van niet-biologisch zaaigoed bij de teelt van biologische gewassen. Daarnaast merkt zij op dat nu niet kan worden gemeten in hoeverre de vermeende milieuvoordelen van biologische landbouw worden gerealiseerd.

De Europese Rekenkamer is bovendien bezorgd dat biologische boeren gedemotiveerd raken door de focus op de grootte van de percelen zonder bijkomende ondersteuning van een gezonde markt voor biologische producten. Bij de presentatie van het rapport noemde een lid van de Europese Rekenkamer het voorbeeld van boeren die weliswaar biologische melk produceren, maar uiteindelijk die melk als gewone melk naar melkfabrieken moeten sturen omdat er onvoldoende capaciteit is om de biologische melk apart te verpakken en te verkopen.

Vraagtekens

De auditors van de Europese Rekenkamer plaatsen dan ook vraagtekens bij de EU-strategie. Ze vinden dat het huidige actieplan voor de sector beter is dan het vorige, maar constateren dat er belangrijke elementen ontbreken. Zo bevat het huidige plan geen passende en kwantificeerbare doelen voor de biologische sector en er is geen methode voor het meten van de vooruitgang. Daarnaast wijzen de auditors op het ontbreken van een strategische visie voor de periode na 2030. Deze visie zou stabiliteit en langetermijnperspectief kunnen bieden voor een succesvolle biologische sector.

In de praktijk heeft de EU volgens de Europese Rekenkamer maar één (niet-bindende) doelstelling voor de sector vastgesteld: meer grond voor biologische landbouw. Maar de ontwikkeling van de biologische landbouw en de ambities om deze uit te breiden, verschillen aanzienlijk per EU-land. Daardoor loopt de EU het risico loopt dat de doelstelling van 25 procent biologisch areaal in 2030 niet wordt gehaald. De auditors denkt dat de toepassing van biologische landbouwpraktijken moet worden verdubbeld om dat doel binnen bereik te laten komen.

In Nederland, Polen, Bulgarije, Ierland en Malta wordt minder dan 5 procent van de landbouwgrond gebruikt voor biologische landbouw. Nederland streeft naar 15 procent.