'Door nieuwbouw is stukje van keten weer in eigen hand'

Bij Ruth en Jan van der Haar is het niet anders dan bij collega's die een nieuwe stal bouwen: de datum voor de open dag staat, maar er moet nog wel het een en ander gebeuren. 'Maar het komt klaar voor de open dag op 13 september', klinkt het vol vertrouwen aan de keukentafel.

De vergunning voor de nieuwbouw werd in 2021 afgegeven, waarna de financiering op problemen stuitte. Bij Nederlandse banken vingen de varkenshouders bot. 'Heb je minder dan achthonderd zeugen, dan hoor je niet tot de doelgroep', zegt Ruth van der Haar.

Duitse bank

De Duitse Volksbank Emstal toonde serieuze belangstelling voor de varkenshouders. Dus ging de financiering van het bedrijf in de loop van 2023 over naar de Duitse bank. 'De uitdaging was toen: hoe blijven we met de bouwkosten binnen de begroting?' zegt Ruth van der Haar. De ondernemers investeerden ongeveer 1.000 euro per vleesvarkensplaats.

De nieuwe stal is 99 meter lang en 28 meter breed. Onder het dak zijn vijftien afdelingen, een ziekenboeg, afleverruimte met roldeur en overkapping, zodat zowel de chauffeur als de varkens droog blijven tijdens het laden. De afleverruimte wordt na de open dag op vrijdag 13 september ingericht met kleine hokken om rangordegevechten te voorkomen. Van der Haar: 'We kunnen de kopvarkens dan selecteren zonder dat een hele afdeling van het voer af moet omdat de varkens die naar de slachterij gaan nuchter moeten zijn.'

Het bouwblok was de beperkende factor. Uit het oogpunt van brandveiligheid was de nieuwbouw anders iets verder van de bestaande stallen gekomen.

Kleine afdelingen

Elke afdeling telt tien hokken, die aan een zijde van de voergang liggen. Aan het einde van de voergang zit een deur naar de voergang van de volgende afdeling. Beide voergangen zijn gescheiden door een tussenwand. De afdelingen zijn daardoor relatief klein, maar die keuze is gemaakt met het oog op de luchtinlaat en de flexibiliteit. 'Voor als we bijvoorbeeld willen overschakelen naar een eenweeksysteem', zegt Van der Haar.

De varkenshouder vervolgt: 'We hebben veel nagedacht over looplijnen en logistiek. Derden praten daar relatief gemakkelijk over, maar als boer heb je daar 365 dagen per jaar mee te maken.' De luchtinlaat zit in de voorgevel van de stal, die op het noorden staat. Twee ventilatoren in het midden van de stal brengen de lucht helemaal tot achterin.

Iedere afdeling heeft een ventilator die de lucht weer uit de stal trekt en via een centraal kanaal in de nok gaat de lucht naar de luchtuitlaat. Die bevindt zich ook in de voorgevel. Het plafond bestaat uit vochtabsorberende houtwolcementplaten. De inkomende lucht komt daardoor over de volle breedte in de afdeling terecht. Een relatief lichte constructie, maar het timmerwerk dat het vraagt, maakt het duur, vindt de ondernemer.

Alle hokken kunnen worden geschakeld. Achter in het hok is de ruimte om te mesten. De hokafscheiding biedt de varkens daar de gewenste privacy. De hokken zijn uitgerust met een 60 procent dichte vloer. Het aandeel dichte vloer hangt samen met de mestkanalen. Die zijn 85 centimeter diep en zo aangelegd dat in de toekomst dagontmesting mogelijk is.

Geen vijzel maar lucht

'Hier in de buurt wordt gewerkt aan een Bio-Hub groen gas. Gaat die door, dan hopen wij ook aan te kunnen sluiten. De investering in dagontmesting en een monovergister was nu te kostbaar', zegt Van der Haar. De vleesvarkens zitten met sensorvoedering op droogvoer dat in Groba-bakken komt met een brede trog. Niet via een vijzel, maar geblazen. Dit systeem van Tewe wordt in Duitsland veel toegepast.

Uit het oogpunt van brandveiligheid viel de keuze daarop, maar ook omdat alle afdelingen ventielen op lucht hebben, waardoor storingen gemakkelijker kunnen worden opgespoord. 'Bovendien kunnen we per afdeling terughalen wat er is gevoerd', legt de varkenshouder uit. Voor haar zijn data en datakoppelingen belangrijk. Op dit moment ligt haar focus bij de kraamzeugen, maar in de toekomst moeten data van de vleesvarkens ook zorgen voor meer inzicht.

Beter Leven-keurmerk

In de loop van september worden de eerste biggen in de nieuwe stal opgelegd. Vanaf 1 januari kunnen dan vleesvarkens uit de Keten Duurzaam Varkensvlees worden geleverd die voldoen aan de nieuwe eisen voor 1 ster van het Beter Leven-keurmerk.

'In de nieuwe stal gaan we ook ervaring opdoen met langere staarten. Die houden we eerst op 4 centimeter. Na de open dag begint voor ons pas het echte werk en moet blijken of we de goede keuzes hebben gemaakt', merkt Van der Haar op.