Rapport informateur: grootste financiële risico's 'landbouw' bij rechtszaken over stikstofaanpak

Dat meldt secretaris-generaal Jan-Kees Goet van het ministerie op verzoek van informateur Ronald Plasterk. Deze informatie volgt op een verzoek aan alle ministeries om de financiële risico's en tegenvallers op de begroting te melden.

Volgens NSC-leider Pieter Omtzigt is de financiële situatie van de rijksoverheid zo slecht, dat hij stopte met de gesprekken over een kabinetsformatie. De ministeries ontkennen overigens dat de situatie zo beroerd is en wijzen op een laag begrotingstekort. De stukken zijn maandag openbaar gemaakt als bijlage bij het rapport van de informateur.

De financiële risico's voor het ministerie van LNV bestaan onder meer uit de mogelijke gevolgen van de rechtszaak die milieuorganisatie Greenpeace heeft aangespannen tegen de staat over de stikstofbelasting van de natuur. Als de rechter Greenpeace in het gelijk stelt, moet de overheid snel maatregelen nemen en die kosten kunnen 10 tot 15 miljard euro bedragen. Het gaat dan om uitkoopregelingen, nadeelcompensatie en kosten voor het maken van bijpassend beleid.

Naast deze civiele procedure lopen er meerdere rechtszaken op provinciaal niveau. Deze hebben betrekking op het intrekken van vergunningen omdat de lokale natuur verslechtert. Als deze intrekkingsverzoeken worden toegewezen, kan ook aanspraak worden gemaakt op nadeelcompensatie. Dat kan oplopen tot 7 miljard euro, schrijft het ministerie.

Dierwaardige veehouderij en mest

Verder houdt het ministerie rekening met extra kosten in het kader van het Convenant dierwaardige veehouderij. Dit vraagt grote aanpassingen aan de stalsystemen op het gebied van milieu en dierenwelzijn. De bijdrage van het ministerie kan tot 2040 oplopen tot 3 miljard euro.

De mogelijke financiële tegenvallers zijn minder groot dan de genoemde risico's. Daarbij noemt het ministerie onder meer diverse Europese verordeningen van 150 miljoen euro (per jaar 25 miljoen euro). Voor de uitvoering van het mestbeleid, inclusief de toekomstige actieprogramma's Nitraatrichtlijn, is zo'n 320 miljoen euro nodig (80 miljoen euro per jaar). Hiervoor is vanaf 2026 geen dekking.

Voor het internationale Kunming-Montreal Global Biodiversity Framework voor biodiversiteitsherstel vanaf 2025 is geen verdeelsleutel afgesproken. De verwachting op basis van het bruto nationaal product is dat Nederland hier vanaf 2025 ongeveer 300 miljoen per jaar aan gaat bijdragen. Tot slot kost het ambtenarenapparaat van het ministerie samen met de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland jaarlijks ongeveer 80 miljoen euro. Dat is nog niet opgenomen in de begrotingsplannen vanaf 2026.

Het ministerie van LNV heeft in vergelijking met andere departementen de kleinste begroting. Sommige ministeries, zoals Infrastructuur en Waterstaat, houden rekening met tegenvallers die in de miljarden euro's lopen, zoals bij de spoorwegen en wegenbouwprojecten. Andere ministeries, zoals Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, zien juist geen financiële risico's of tegenvallers van 500 miljoen euro of meer.

Formatie

Plasterk adviseert een nieuwe informateur te benoemen 'met ruime bestuurlijke en politieke ervaring'. Die informateur moet zich nadrukkelijk bezighouden met de vorming van een nieuw kabinet. Plasterk ziet door het opstappen van Omtzigt op dit moment geen perspectief voor een regeringscoalitie van PVV, VVD, NSC en BBB. Toch blijft zijn indruk dat overeenstemming tussen de vier partijen 'niet uitgesloten is en zeer wel kan worden bereikt'.

NSC meldt in een reactie dat de partij niet deelneemt aan een regulier meerderheidskabinet of een regulier minderheidskabinet met de PVV. De partij voelt wel voor medewerking aan een zogeheten extraparlementair kabinet.