Wat brengt PVV-kabinet de boer?

Winnaar PVV heeft de leiding bij de verkenningsronde naar een nieuw kabinet. Na het opstappen van de eerste verkenner Gom van Strien, mag voormalig PvdA-minister Ronald Plasterk mogelijke coalitievorming in kaart brengen.

Doordat VVD en NSC niet happig lijken te zijn op een coalitie onder premier Geert Wilders (PVV), is een meerderheidskabinet nog ver weg. BBB-lijsttrekker Caroline van der Plas solliciteerde wel direct na de verkiezingsuitslag naar deelname aan het nieuwe kabinet. Haar partij is met zestien zetels in de Eerste Kamer een aantrekkelijke coalitiepartner en BBB wil die positie verzilveren.

Voornaamste punt voor BBB is een andere koers in de aanpak van het stikstofprobleem. Daarin weet Van der Plas de PVV aan haar kant. De partij heeft zich in het verleden ten aanzien van de landbouw wel wispelturig getoond. PVV-leider Geert Wilders verzet zich fel tegen het stikstofbeleid, dat hij ziet als een gevolg van Brusselse regelzucht. Maar op het vlak van dierenwelzijn en de controle daarop staat de partij op één lijn met de Partij voor de Dieren (PvdD).

Voorbeeld is de steun van de PVV aan het aangenomen amendement van de PvdD op de Wet dieren. Deze verplicht veehouders op termijn hun stallen aan te passen aan het natuurlijke gedrag van de dieren. Er lopen gesprekken om deze eisen te ondervangen in het Convenant dierwaardige veehouderij. Als het aan de PVV lag was er een nog strenger verbod gekomen op kooihuisvesting bij konijnen, zeugen en kippen. Ook met dat voorstel van de PvdD stemde de PVV in, maar dit kreeg geen meerderheid.

Mocht de partij van Wilders gaan formeren met die van Van der Plas, dan vormen de strengere eisen voor de veehouderij een belangrijk punt voor BBB waarop de PVV moet toegeven.

Een volledige nexit uit de EU zoals de PVV bepleit ziet BBB ook niet zitten, gezien het economische belang van de agrarische sector. 'Wilders heeft in de campagne al aangegeven hier geen hard punt van te maken', zegt Van der Plas.

Arbeidsmigranten

Ook bij de reductie van immigranten is er een verschil van inzicht tussen de PVV en BBB. Die laatste partij vreest voor een tekort aan arbeidsmigranten en wil arbeid voor bepaalde sectoren zeker stellen, zegt Mona Keijzer, nummer 2 van BBB. Haar partij stelt een systeem voor met een 'oranje kaart', naar voorbeeld van het Amerikaanse greencard-model. 'We moeten dat anders organiseren. Bedrijven in de agrifood, techniek en digitale sector hebben arbeidsmigranten keihard nodig.'

LTO-voorzitter Sjaak van der Tak hoopt dat er snel een stabiel kabinet komt. Een kabinet dat werk maakt van een landbouwbeleid dat haalbaar en realistisch is. 'Beleidsvoornemens moeten robuust zijn, consequent en consistent. Wetgeving gebaseerd en getoetst op praktische haalbaarheid.'
Voor NAJK-voorzitter Roy Meijer is een belangrijk punt dat een nieuw kabinet jonge boeren en tuinders die het bedrijf willen overnemen perspectief gaat bieden voor de toekomst.

Met PVV als grote winnaar van de verkiezingen krijgen boeren en tuinders niet de leidende partij waar ze op hoopten. In de peiling van Nieuwe Oogst in de agrarische sector gaf slechts 1,3 procent van de respondenten aan op die partij te stemmen. Ook als regeringspartij blijkt de partij van Geert Wilders niet populair. Een coalitie van PVV, VVD en BBB kreeg van slechts 16,5 procent de voorkeur.

Loftrompet

In het verkiezingsprogramma steekt de PVV desalniettemin de loftrompet over de agrarische sector. 'Onze boerensector is de beste ter wereld!'

De partij hekelt de regeldruk en maatregelen op het gebied van water, milieu en klimaat. 'Elke extra regel of eis die Nederlandse boeren wordt opgelegd, leidt tot een slechtere concurrentiepositie ten opzichte van het buitenland', schrijft de PVV in het partijprogramma.

Wilders' partij wil de voedselvoorziening in eigen land houden en streeft naar een goed toekomstperspectief en een eerlijke prijs voor boeren. Hoe dat beleid tot stand moet komen, wordt niet toegelicht.

Weg met de stikstofwet

In het partijprogramma staat wel waar de partij van af wil en dat geldt onder meer voor de stikstofwet. Tijdens debatten hameren PVV-Kamerleden op een 'niet-bestaand stikstofprobleem'. 'De stikstofregels moeten worden geschrapt, op z'n minst versoepeld, zodat boeren kunnen blijven boeren', meldt PVV.

Dat Wilders tijdens boerenprotesten op het Haagse Malieveld steevast zijn gezicht liet zien, heeft hem geen electorale winst bij de sector opgeleverd. De antipathie onder boeren en tuinders tegenover de PVV valt te verklaren uit het stemgedrag in de Tweede Kamer dat soms pro-boer uitvalt, maar vaak ook niet.

Uit de door de PVV ingediende en ondersteunde moties blijkt dat de partij het stikstofprobleem niet alleen ontkent, maar ook op wil laten lopen. Samen met Wiebren van Haga (BVNL) – wiens partij geen zetel lijkt te behalen – ijverde PVV-Kamerlid Dion Graus voor verdere groei van Schiphol en opening van luchthaven Lelystad. Een dergelijk besluit kan betekenen dat er voor onder andere de landbouw minder stikstof- en milieuruimte overblijft.

PVV is voorstander van een promotiecampagne voor agrarische producten van Nederlandse bodem. Die moeten een rood-wit-blauw-logo krijgen voor een grotere herkenbaarheid door de consument. Daarnaast moet btw op de dagelijkse boodschappen naar nul procent.

De voorgestelde verlaging van de energiebelasting en het verlagen van de btw op energie zal vooral glastuinders aanspreken. Maar de glastuinbouw zal minder blij zijn met de weerstand van de PVV tegen arbeidsmigranten.

Actief beheer wolven

De dierenliefde van de PVV uit zich in de wens voor een professionele dierenambulance. Tijdens de verleende gedoogsteun aan het eerste kabinet Rutte wist de PVV de komst van een dierenpolitie uit te onderhandelen. Deze ging later weer op in de reguliere politiediensten. Aan de andere kant bepleit de partij wel 'actief beheer' bij overlastgevende wolven.

Op het vlak van klimaatbeleid is PVV moeilijk op één lijn te zien met de andere grote verkiezingswinnaar NSC. De uitgaven mogen van partijleider Pieter Omtzigt wel een tandje minder, maar ontkennen doet hij de klimaatverandering niet. De PVV wil af van de stimuleringsregeling voor duurzame energie (SDE++) en andere klimaatsubsidies. Ook roept de partij op te stoppen met de reductie van CO2. Dit kan tijdens de formatie een breekpunt zijn.

Meer woningbouw

Het pleidooi voor meer woningbouw vinden we bij alle partijen. De oplossing van de PVV: in alle steden en dorpen moet een straatje worden bijgebouwd.

Een partij die ondanks afnemende steun door boeren en tuinders wel door 40 procent als gewenste coalitiepartner wordt genoemd is het CDA. Eline Vedder, landbouwwoordvoerder en de nummer 2 op de CDA-lijst, is teleurgesteld in de vijf zetels die de partij uiteindelijk wist te behalen.

'Het niet zoveel zetels geworden als we stiekem hadden gehoopt', zegt Vedder. 'We hoopten de peilingen te verslaan. Dat is een klein beetje gelukt. Toen Henri Bontenbal begon als lijsttrekker werden we gepeild op drie zetels. Dat zijn er dan vijf geworden.'

CDA geen coalitiepartner

Vedder is verrast door de grote overwinning van de PVV. Haar partij is niet van plan een coalitie met PVV aan een meerderheid te helpen. 'Dat is niet aan de orde. We gaan niet met de PVV in een coalitie. De bal ligt nu bij anderen.'

Het CDA-Kamerlid wijst op het wispelturige stemgedrag van de PVV bij landbouwonderwerpen. 'Daar hebben we de meerderheid voor het amendement op de Wet dieren aan te danken. Als het gaat over veehouderij en gewasbescherming stemt PVV soms met de Partij voor de Dieren mee.'

Landbouw was voor de PVV geen speerpunt in de campagne. De partij is twee keer uitgenodigd voor de landbouwdebatten die Nieuwe Oogst organiseerde met LTO Nederland en NAJK. In beide gevallen bleef de uitnodiging, ondanks een herhaling, onbeantwoord.

'We vragen perspectief en haalbaar beleid'

'We roepen de toekomstige coalitie op om te kiezen voor een koerswijziging in het landbouwbeleid: een nieuwe regering moet werk maken van landbouwbeleid dat haalbaar en realistisch is', zegt de LTO-voorman. 'We zien reikhalzend uit naar de concrete plannen en vragen echt perspectief voor onze boeren en tuinders', zegt hij. 'Gezien de jarenlange onzekerheid voor onze boeren en tuinders op het gebied van stikstof, PAS-melders, gewasbescherming en de opgaven voor klimaat en water, verwachten we een slagvaardig proces om te komen tot een nieuwe regering.'

LTO heeft een aantal speerpunten geformuleerd die ze de partijen meegeeft bij de formatie. Zo vraagt LTO de politiek naast een realistisch beleid om te stoppen met middelvoorschriften, kalenderlandbouw en het verabsoluteren van rekenmodellen. In plaats daarvan moet de politiek kiezen voor doelsturing, waarbij boeren zelf invulling kunnen geven aan deze doelen.

Ook dringt LTO aan op verbetering van het verdienvermogen, bijvoorbeeld door een langjarige vergoeding voor natuurbeheer en door te werken aan een gelijk speelveld in Europa.

'Ministerschap BBB nog niet aan de orde'

BBB-lijsttrekker Caroline van der Plas schoof Dijkhuizen, oud-bestuursvoorzitter van Wageningen University & Research, na de verkiezingsuitslag naar voren als ministerskandidaat. De partij die groeide van één naar zeven zetels gaf direct na de verkiezingsuitslag aan te willen onderhandelen over deelname aan een volgend kabinet. Van der Plas ziet in Dijkhuizen een minister met veel vakkennis en een uitgebreid internationaal netwerk.

'Laten we eerst maar eens zien welk kabinet er komt', zegt Dijkhuizen reagerend op zijn voordracht door BBB. Volgens de oud-voorzitter van het landbouwcollectief tekent zich wel een meerderheid af voor een ander stikstofbeleid.

'Het stikstofbeleid nu rust echt op verkeerde gronden. Zo is het Aerius-model nooit bedoeld om individuele bedrijven te beoordelen. Het is zonde dat boeren daardoor perspectief wordt ontnomen', reageert Dijkhuizen.

In de formatie aast de BBB op het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) dat volgens Van der Plas omgedoopt moet worden in het ministerie van LNVV, omdat Visserij weer terug moet komen in de naam van het departement.

'Tekort aan bedrijfsopvolgers is gevaarlijk'

Meijer hoopt dat er snel een nieuw kabinet komt waarmee hij het gesprek kan aangaan over de problemen waarmee jonge boeren kampen. 'Het gaat daarbij om perspectief en duidelijkheid voor de toekomst. Te veel jonge ondernemers zien bedrijfsopvolging niet zitten en gezien de vergrijzing in de sector is dat een levensgevaarlijke ontwikkeling. In de geopolitiek onzekere wereld van vandaag spelen zulke jonge mensen een cruciale rol om onze eigen voedselproductie op Europees niveau zeker te stellen.'

De verkiezingsuitslag laat zien dat kiezers van de politiek meer aandacht willen voor zaken als bestaanszekerheid, zegt Meijer. Hij verwacht dat onderwerpen als verduurzaming, klimaat en stikstof op het tweede plan komen te staan.

Het is nog gissen naar de toekomstvisie voor de landbouw van een volgend kabinet, stelt Meijer. 'Wij willen met alle partijen samenwerken. Voor ons geldt nog steeds dat jonge boeren en tuinders willen verduurzamen, maar daar is ook een goed verdienmodel voor nodig met daarachter een sterk agrofoodcluster. Daarnaast moet het toekomstig kabinet werken aan draagvlak voor nieuw beleid.'