Het bouwplan van de toekomst begint vandaag

‘We moeten dus vooruitdenken: met welk bouwplan kan ik ook in en na 2035 nog een goed rendement halen en een gezond bedrijf houden?’, stelt Van de Lindeloof. Het is een vraag die onvermijdelijk is, gezien de opeenstapeling van ontwikkelingen die invloed hebben op het landbouwareaal en het rotatieschema van bepaalde gewassen. Van de vraag naar grond voor andere functies, zoals woningen, energie of verzilting, tot beleid.

‘Vooral dat laatste heeft een enorme invloed’, weet Van de Lindeloof. Dat vraagt om een andere kijk op het bouwplan, die past in de ontwikkeling van de afgelopen jaren. ‘We gingen van curatief naar preventief. Van pestmanagement naar integrated crop-management, en nu steeds meer naar integrated farm-management. Daarbij kijk je naar het bedrijf als geheel en het bouwplan is een heel belangrijk onderdeel van die puzzel.’

De ontwikkelingen leiden ertoe dat rotatieschema’s steeds vaker beginnen te knellen. In bepaalde delen van Nederland is dat nu al heel zichtbaar, legt Van de Lindeloof uit.

‘Een paar heel concrete voorbeelden: de ziektedruk in uien in Flevoland is nauwelijks onder controle te houden en hetzelfde geldt voor de 1 op 2-teelt van zetmeelaardappelen in de Veenkoloniën. Dat is niet meer houdbaar en vraagt dus om een andere oplossing. Dit gaat in de toekomst voor bijna alle telers en regio’s spelen. Het GLB-beleid stelt hoge eisen, de wetgeving op het gebied van gewasbescherming en waterkwaliteit brengt ook heel veel beperkingen met zich mee. Voor een gezonde toekomst zul je dus echt moeten kijken wat het optimale bouwplan is.’

Economisch optimaliseren

Een optimaal bouwplan gaat niet alleen om de technische mogelijkheden en beperkingen, benadrukt Van de Lindeloof. ‘Uiteindelijk gaat het erom wat economisch én ecologisch het meest rendabele en volhoudbare bouwplan is. Met welke gewassen en rotaties kan ik mijn beschikbare areaal optimaal inzetten, rekening houdend met bijvoorbeeld de grondsoort en ziektedruk, en hoe kan ik zoveel mogelijk de risico’s beperken?’

Het kan betekenen dat je als akkerbouwer of veehouder extra gewassen toevoegt aan het bouwplan, bijvoorbeeld eiwit- of vezelgewassen. De uitkomst zal per bedrijf verschillend zijn, juist omdat de directe omgeving steeds meer invloed gaat uitoefenen. ‘Het belangrijkste is om nu al na te denken over het ideale bouwplan en het bespreekbaar te maken.’

Rob van de Lindeloof van Agrifirm. Tekst gaat door onder de foto:

Data inzetten

Agrifirm wil hierin het voortouw nemen met het project Bouwplan van de Toekomst. ‘Wij hebben, samen met de teler, ontzettend veel data. Van grondanalyses en teeltregistratie tot informatie uit de beslissingsondersteunende systemen: een goede basis voor een oplossing op maat. Ieder bedrijf heeft een schat aan informatie, tot aan foto’s van plagen en ziektes aan toe’, zegt Van de Lindeloof.

‘Daarnaast hebben we alle ontwikkelingen en de impact daarvan op het bouwplan in kaart. We werken nu aan een tool om die informatie per individueel bedrijf samen te brengen en te analyseren. Zie het als een snelkookpan. Je voegt zoveel mogelijk informatie samen, van de historische data over gewassen en ziektedruk tot de bodemanalyses en daar rolt dan een advies uit voor de meest optimale mix van gewassen en rassen die op basis van jouw kavel, historiek en grondgegevens de hoogste opbrengst zullen genereren, in tonnen en financieel.’

Liefst morgen al

De tool die Van de Lindeloof noemt is nog in ontwikkeling. ‘Uiteindelijk droom ik ervan dat er een automatisch gegenereerd advies uit rolt, maar zover zijn we nog niet. Dat neemt niet weg dat we het liefst morgen al met telers om tafel gaan om het gesprek op gang te brengen. Welke factoren beïnvloeden jouw bouwplan, haal je het maximale eruit en waar liggen kansen voor meer rendement op korte en lange termijn?’

Agrifirm ziet daarin voor zichzelf een rol als adviseur en sparringpartner, en investeert gelijktijdig in de bouwplan-tool om de advisering te automatiseren en concretiseren. Ook onderzoek speelt een rol. ‘Zeker ook in de kleinere teelten is dit belangrijk. In het Expertisecentrum bloembollenteelt van Agrifirm-GMN kijken we bijvoorbeeld naar de impact van rotatie- of bouwplanwijzigingen in op langere termijn.’

Nog 11 teeltseizoenen

2035 voelt nog ver weg, besluit Van de Lindeloof, maar: ‘We hebben nog maar 11 teeltseizoenen. Natuurlijk hoef je niet in 2024 al je plannen om te gooien, of 4 nieuwe gewassen toe te voegen. Maar denk wel vandaag al na over je bouwplan en de beperkingen en mogelijkheden van de toekomst. Daarmee leg je vandaag de basis voor meer opbrengst en behoud van rendement in 2035.’

'Blijven nadenken over mijn bouwplan'

Marien Verhage, akkerbouwer in Emmeloord: ‘De afgelopen jaren heb ik mijn bouwplan kritisch onder de loep genomen. Ik stuur daarbij vooral op de bodem, voor mij een heel belangrijk aandachtsgebied. Sinds 2006 ploegen we niet meer en toen hebben we het traditionele bouwplan losgelaten en onder andere weer een derde graan opgenomen. Inmiddels hebben we de bodem heel mooi voor elkaar, dus konden we het bouwplan weer wat bijstellen. Nu telen we op de huiskavel nog een kwart graan en een kwart vlas. Dit doet de bodem goed en daardoor zorgt het voor de aardappelen, bieten en uien ook voor een zekere teelt. Toch zal er de komende jaren weer iets veranderen. Nu er steeds minder middelen beschikbaar zijn, lukt het niet goed om met niet-kerende grondbewerking het onkruid onder controle te houden. Regelgeving schiet soms zijn doel voorbij, als je het mij vraagt. Vlas is bijvoorbeeld heel mooi als rustgewas, maar telt in het GLB niet als rustgewas. Ook niet-kerende grondbewerking op klei is soms haast niet te combineren met de eisen in het GLB. Op zich denk ik dat ik met mijn huidige bouwplan best een tijdje vooruit kan, maar door deze externe factoren moet ik er toch over na blijven denken. Het zijn belangrijke onderwerpen binnen de studiegroepen waar ik aan meedoe en in het gesprek met mijn Agrifirm-adviseur.’

‘Inzetten op een weerbaar gewas’

Jan Willem Apeldoorn, bollenteler in Egmond Binnen: ‘Het huidige bouwplan 1 op 1 voortzetten wordt steeds moeilijker, door het teruglopende aanbod aan middelen, de hoge gronddruk hier in de regio en de extremen in het weer. We telen hoofdzakelijk voorjaarsgewassen, met lelie, tulpen en hyacinten als hoofdteelten en narcissen, alliums, muscari en krokussen. Daarnaast doen we met eucomissen en amarylissen met andere kwekers ervaring op in clubverband. Toch denk ik niet dat we echt heel andere gewassen zullen gaan telen. Ik geloof meer in het zoeken naar sterkere cultivars binnen de gewassen die we al telen. Rassen die minder gevoelig zijn en dus minder chemie nodig hebben. Zo kunnen we een weerbaar gewas creëren voor de toekomst. We werken ook steeds meer samen met collega’s. We doen mee aan het Fieldlab Bol, waar we samen met onderzoeksinstanties en bollentelers werken aan een toekomstbestendige bollenteelt. Door grond te ruilen met kwekers van andere gewassen kunnen we zonder extra grond ons areaal tulpen in stand houden. Een gezond bodemleven is ook enorm belangrijk voor een weerbaar gewas, zeker bij extremen in het weer, maar helaas zit de regelgeving dat erg in de weg. We willen graag een hoger organischestofgehalte, maar door de fosfaat- en stikstofregels lukt dat niet.’

Dit artikel is gecreëerd door onze kennispartner Agrifirm