Voedselindustrie worstelt met kostenplaatje verduurzaming

De verwerkers van agrarische producten moeten ook een bijdrage leveren aan de verduurzaming van de voedselketen. Bij het Landbouwakkoord lag er een inkoopverplichting voor duurzaam geproduceerde agrarische producten op tafel. De vraag is of fabrikanten daar nog de financiële ruimte voor hebben.

Volgens sectorvereniging FNLI hebben de fabrikanten al een deel van de hogere voedselprijzen voor eigen rekening geslikt, wat ten koste gaat van de marges. De lastenverhogingen door het klimaatbeleid verzwakken de investeringsruimte van bedrijven in duurzame alternatieven, zegt FNLI-directeur Cees-Jan Adema. 'De analyse laat zien dat maatwerk nodig is. Niet alleen voor grote bedrijven, maar ook voor specifieke sectoren met relatief veel mkb.'

In een analyse spreekt sectoreconoom Food Thijs Geijer van ING de verwachting uit dat de productiegroei van de voedings- en drankenindustrie dit jaar nog stilvalt. Sinds begin 2021 zijn de consumentenprijzen van voedingsmiddelen gemiddeld met 27 procent gestegen. Consumenten kopen daardoor minder en kiezen vaker voor goedkopere producten.

ING ziet ook voor 2024 slechts beperkte ruimte voor productiegroei in de verwerkende industrie. De inflatie zwakt weer af, maar de economische groeiverwachtingen voor Nederland en Europa zijn zeer gematigd. Daarnaast wordt het voor de Nederlandse zuivel- en vleesindustrie gaandeweg lastiger om het productievolume te laten groeien door de beoogde krimp van de veehouderij, aldus Geijer.

Hindernissen blootgelegd

Op verzoek van het kabinet en de Tweede Kamer legde Wageningen University & Research de hindernissen bloot die moeten worden overwonnen om een duurzame inkoopverplichting in te kunnen voeren. Naast de margeproblemen die de inkopende fabrikanten zelf signaleren, is het volgens de onderzoekers nog maar de vraag of een dergelijke inkoopverplichting een positieve bijdrage kan leveren aan het verdienvermogen van boeren.

Een ander obstakel is dat duurzaamheid nog niet eenduidig is te definiëren of meten. Bovendien kan het de kosten voor industrie en de consumentenprijzen verder doen stijgen, stellen de onderzoekers.

Effect op inkoopprijzen

Geijer van ING zegt dat het lastig te voorspellen is of de afgevlakte productiegroei in de voedingsindustrie een effect heeft op de inkoopprijzen van agrarische producten. Hij wijst erop dat de prijzen van cacao en suiker dit jaar met 30 tot 40 procent zijn gestegen terwijl soja en tarwe in prijs zijn gedaald. 'Anderhalf geleden gingen alle prijzen nog omhoog.'

Het is de industrie gelukt de stijgende energeprijzen door te berekenen in de consumentenprijzen. Bij een hogere prijs voor landbouwproducten ligt dat lastiger, zegt Geijer. 'Iedereen had te maken met duurdere energie en dan is het makkelijke omdat door te berekenen. Maar als we alleen in Nederland grondstoffen duurder maken en in België en Frankrijk doen ze dat niet dan zijn er altijd partijen die het daar goedkoper gaan halen. Hetzelfde geldt voor de buitenlandse producten die hier ook in de schappen staan.'