Twijfel over emissiearme stalvloer neemt toe

Dat er vraagtekens zijn te plaatsen bij de werking van emissiearme stalsystemen, komt niet als een verrassing. De afgelopen jaren wezen al vaker signalen in deze richting. Ook komt uit rechterlijke uitspraken twijfel naar voren over de uitstoot van ammoniak uit stallen met een emissiearm systeem, vooral in de melkveehouderij.

Nadat het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) in 2019 op grond van mestanalyses concludeerde dat emissiearme stallen niet werken, kreeg Wageningen Livestock Research van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat opdracht om hierin te duiken.

Het Wageningse onderzoek bevestigt de CBS-conclusies. 'Omgevingsfactoren hebben veel invloed op de werking van emissiearme technieken', zegt Nico Ogink, onderzoeker Milieu en Veehouderij bij Wageningen Livestock Research. 'Dit speelt vooral een rol in melkveestallen. De werking van bijna alle emissiearme stalvloeren is gebaseerd op het snel afvoeren van mest en urine. In de dagelijkse praktijk werkt dat niet altijd. Bijvoorbeeld doordat urinegootjes verstopt raken met mest.'

Volgens Ogink zijn veehouders doorgaans van goede wil. 'Maar ze kennen niet altijd de voorschriften die horen bij hun stalvloer en er is geen prikkel die ze aanzet tot extra stappen. Ook merkt een veehouder niet of het systeem goed werkt.'

Emissiearme technieken hebben een Regeling ammoniak en veehouderij (RAV)-emissiefactor nodig. Daaruit blijkt hoeveel ammoniak een stal met deze techniek per dier nog uitstoot. Fabrikanten moeten dat met metingen aantonen. In een reguliere melkveestal met betonroosters is de gemiddelde ammoniakuitstoot 13 kilo per koe per jaar. Veel emissiearme stalvloeren komen in de buurt van 6 kilo. 'Maar in de praktijk lijkt dat vaak anders te zijn', stelt Ogink.

De onderzoeker pleit voor het aanscherpen van de systematiek die leidt tot het toekennen van een emissiefactor. 'Er is nu geen toezicht op de metingen. Dat zou er wel moeten zijn, want er zijn grote belangen gekoppeld aan een zo laag mogelijke emissiefactor.'

Toezicht tijdens bouwen

Toezicht is volgens Ogink ook nodig in de bouwfase. 'Een correcte implementatie van een emissiearme stalvloer is belangrijk voor een goede werking. Omgevingsdiensten zouden hier een actievere rol moeten spelen dan nu het geval is.'

De Wageningse onderzoekers adviseren om de RAV-systematiek aan te scherpen door onder meer strengere eisen te stellen bij het beoordelen van nieuwe stalsystemen, een verkenningsfase in te stellen voor nieuwe systemen waaruit blijkt hoe ze in de praktijk functioneren, systeembeschrijvingen gedetailleerder te maken en bestaande systemen opnieuw te beoordelen.

Ogink en zijn collega's zien veel in het toepassen van bedrijfssensoren om de ammoniakemissie te meten. 'Zulke sensoren zou je onderdeel kunnen maken van de RAV-systematiek om de werking van een emissiearme vloer te controleren. Nog mooier is het om de sensoren in te zetten in een nieuwe reguleringssystematiek waarbij je werkt met doelvoorschriften. Dan kun je ook met voedings- en managementmaatregelen werken aan de benodigde ammoniakreductie.'

Vragen om garantie

Onderzoeker Cor Pierik van het CBS kan zich goed vinden in de conclusies en aanbevelingen van de Wageningse onderzoekers. 'Als ik boer zou zijn, zou ik garanties willen hebben over emissiereductie en die ook geborgd willen hebben. Niet alleen in nieuwstaat moeten ze die reductie bieden, maar over enkele jaren ook nog. Daar moet je je stallenbouwer op kunnen aanspreken.'

LTO Nederland vindt dat de bal nu bij de overheid ligt om ervoor te zorgen dat veehouders kunnen blijven beschikken over emissiearme staltechnieken. 'Het is aan de overheid om te zorgen voor een goede borgingssystematiek', zegt Trienke Elshof, LTO-portefeuillehouder Platteland & Omgeving. 'Waar we niet op zitten te wachten, is dat de overheid een streep haalt door diverse technieken.'

Elshof ziet weinig in de suggestie om met een grotere bandbreedte voor emissiearme stalvloeren te gaan werken. 'Met het verhogen van de emissiefactor van een stalvloer van 6 naar 10 maak je zo'n vloer minder interessant.'

De LTO-bestuurder staat niet afwijzend tegenover de aanbeveling van Wageningen om met sensoren in de stal te meten wat er aan ammoniak vervluchtigt. 'Dat kun je inbouwen in een afrekenbare stoffenbalans. Maar we moeten uitkijken dat we de boer niet op hoge kosten jagen. Sensoren zijn nog erg duur.' Ze ziet wel een trend in de richting van meetbare effectiviteit. 'De jongste technieken op de markt, zoals de Lely Sphere en de Gazoo van JOZ, maken exact zichtbaar wat ze aan stikstof vastleggen.'

Door het 'gedoe' rond de emissiearme staltechnieken aarzelen melkveehouders om erin te investeren. Ook omdat banken niet staan te springen om er geld voor uit te trekken. 'Al is het niet ons beleid om emissiearme stalsystemen niet te financieren', zegt Rabobank-sectormanager Marijn Dekkers. 'Wel gaan we de discussie aan met melkveehouders en vragen we of dit wel het juiste moment is om geld te steken in zo'n dure stalvloer.'

De fabrikanten van de emissiearme vloeren die ter discussie staan, hebben met elkaar afgesproken de pers in deze commotie niet te woord te staan.

Minder discussie over varkens- en pluimveestallen

De vraagtekens over de werking van emissiearme technieken rijzen voornamelijk bij melkveestallen. 'In de pluimvee- en varkenshouderij zijn ondernemers al langer gewend aan emissiearme systemen en is er minder ophef over. Toch is ook in deze sectoren de effectiviteit niet altijd optimaal', zegt Nico Ogink van Wageningen Livestock Research.

'In de pluimveehouderij zijn diverse systemen gebaseerd op het drogen van mest. Mestanalyses in de legsector laten vaak lagere stikstofgehalten zien dan je op grond van de emissiefactor zou mogen verwachten. We vermoeden dat bij de opslag van mest stikstof verloren gaat', vertelt de onderzoeker.

'In de vleessector zie je bij mestanalyses weinig verschil tussen emissiearme en reguliere stallen. Dat komt mogelijk doordat er in de reguliere houderij nogal wat is veranderd, waardoor de mest droger blijft en er minder ammoniak vervluchtigt', legt Ogink uit.

Het recente onderzoek van Wageningen Livestock Research gaat niet over luchtwassers die in de varkenshouderij veel worden ingezet, daar is eerder al onderzoek naar gedaan. 'Enkelvoudige chemische luchtwassers doen doorgaans wat ze beloven. Minder positief is het beeld bij de gecombineerde luchtwassers. Deze verwijderen ook stof en geur en kom je het meest tegen.'

In de praktijk blijkt de werking van gecombineerde luchtwassers voor geurverwijdering de helft te zijn van waar de regelgeving van uitging, geeft Ogink aan. Voor ammoniak blijkt dat een kwart minder te zijn. 'Zowel qua ammoniak als stank kan dit een probleem zijn.'