Onderzoeker Stobbelaar: 'Voeding van koe is sleutel tot minder emissies, niet de stalvloer'

Hij voelt zich soms een roepende in de woestijn. Gerrit Stobbelaar werkt voor ODT, een uitvoeringsorgaan van de veertien gemeenten in Twente. Hij was de afgelopen jaren betrokken bij meerdere onderzoeken op het gebied van stalemissies, mestgassen en factoren die daarbij een rol spelen. Daaruit kwam onder meer bij Mineral Valley Twente-boeren naar voren dat emissiearme stalvloeren niet bijdragen aan het verminderen van de ammoniakuitstoot.

Gemengd voer aan het voerhek is beter dan krachtvoer apart aanbieden via een voerbox

Gerrit Stobbelaar, onderzoeker Omgevingsdienst Twente

Stobbelaar is een man van de praktijk. Voor hij aan de slag ging bij de omgevingsdienst werkte hij onder meer in de landbouwmechanisatie en stalinrichting. 'Aan het eind van de jaren negentig van de vorige eeuw was ik betrokken bij de bouw van de eerste ligboxenstallen met wat we toen Groen Label-vloeren noemden', glimlacht Stobbelaar.

Kon u toen bevroeden dat u 25 jaar later zou aantonen dat emissiearme stalvoeren helemaal niet doen waar ze voor bedoeld zijn?

'Eerlijk gezegd kwamen er ook in die tijd al vrij snel signalen dat deze Groen Label-sleuvenvloeren niet zaligmakend waren. Koeien maakten glijpartijen en het mixen van de mest leverde veel emissie op. Ook zagen we dat de overheid de ammoniakemissiefactor van deze vloer na een paar jaar met een paar kilo verhoogde.'

Verrasten de resultaten van het onderzoek voor Mineral Valley Twente u toch?

'Ze waren meer een bevestiging van wat boeren en ikzelf al dachten. Bovendien waren er al meer onderzoeken, onder meer van het Centraal Bureau voor de Statistiek in 2019, die min of meer vergelijkbare resultaten hadden opgeleverd. '

Hoe komt het dat emissiearme vloeren niet doen waarvoor ze gemaakt zijn en soms zelfs meer ammoniakemissie veroorzaken?

'Ik denk dat er een groot verschil is tussen een nieuwe stal en een stal die al langer in gebruik is. In het eerste geval meet je waarschijnlijk wel een lage emissie, omdat de 'biologie' nog niet aan de gang is. In het laatste geval zijn bij langer gebruik overal slib en mestdeeltjes aanwezig die bijdragen aan een groter emitterend oppervlak dan bij een traditioneel rooster. We zagen ook vaak dat een emissiearme vloer vochtiger is dan een roostervloer.'

Toonden uw onderzoeken meer nadelen aan van emissiearme stalvloeren?

'We hebben sterke aanwijzingen dat diverse typen emissiearme vloeren slecht zijn voor het dierenwelzijn en de klauwgezondheid. Soms zijn deze vloeren veel te glad en veroorzaken ze fatale uitglijders bij de koeien. Helaas hebben we daar geen data over. Het zou goed zijn om daar nader onderzoek naar te doen.

'Voor wat betreft de klauwgezondheid hebben we geconstateerd dat bedrijven met een emissiearme stalvloer gemiddeld vier keer zoveel formaline en kopersulfaat in voetbaden gebruiken om de klauwgezondheid niet te veel te laten verslechteren.'

Emissiearme vloeren werken niet, zijn niet goed voor klauwgezondheid en dierwelzijn en zijn duur. Waarom blijven overheden deze vloeren verplichten?

'Het lijkt alsof de gevestigde orde – en dan heb ik het over politiek, overheid, bedrijfsleven en wetenschap – het heel lastig vindt om een in het verleden ingezette koers los te laten. Mogelijk heeft dat te maken met grote belangen. Onder meer van de leveranciers van dit soort vloeren, maar ook van allerlei andere bedrijven in de periferie van de landbouw.

'Toen ik bij de presentatie van de onderzoeksresultaten van Mineral Valley Twente liet zien dat er grote verschillen zijn in de ammoniakale stikstofgehaltes in de mest, en dat die een relatie hebben met het voeren van koeien, merkte ik terugtrekkende bewegingen bij een betrokken mengvoerleverancier.'

U vindt dat boeren hun best moeten doen om schuimvorming op mest te voorkomen. Waarom?

'Het ontstaan van schuim op mest is het gevolg van een vergistingsproces in de mestkelder. We hebben gemeten dat zo'n vergistingsproces ervoor zorgt dat de temperatuur van de mest in de opslag binnen enkele dagen oploopt van 15 naar 23 graden. Het gevolg daarvan is dat zowel het vervluchtigen van ammoniak als methaan enorm toeneemt. 'Onze metingen lieten zien dat je in zo'n situatie al snel een kilo stikstof per kuub mest verliest. En met name bij emissiearme vloeren zorgt het ontstane methaan voor ontploffingsgevaar.

'Scherp voeren is de beste manier om schuimvorming te voorkomen.'

En hoe voorkom je dat?

'In ons onderzoek was er bij de beste boer sprake van 4 procent ammoniakemissie. Maar we kwamen ook bedrijven tegen met 42 procent emissie. Dat is nogal een verschil. Als de overheid bedrijven gaat uitkopen, moet ze hier rekening mee houden. Bij goed voeren is het vooral belangrijk een koe continu voldoende eiwit en energie aan te bieden.

'Ons onderzoek leverde aanwijzingen op dat een gemengd rantsoen aan het voerhek beter is dan krachtvoer aanbieden met krachtvoerboxen. Als een koe 2 kilo krachtvoer opvreet, ontstaat een tijdelijke pensverzuring. Dat zorgt voor verlies van microbieel eiwit met de mest.

'Mijn tip: laat je mest bemonsteren door een goed laboratorium. Het aandeel ammoniakale stikstof in de mest laat zien waar je staat. Vervolgens kun je kijken of je kunt verbeteren door te sleutelen aan het rantsoen. Boeren met weinig ammoniakstikstof in hun mest doordat ze beter voeren, zullen ook bij het mixen en aanwenden op het land een veel lagere emissie veroorzaken.'