Kan natuurinclusieve landbouw rendabel zijn? Op Schevichoven zien ze kansen

Aan de rand van het bos bij Leersum ligt boerderij Schevichoven, omgeven door gras- en maisland. De vier eeuwen oude buitenplaats diende dertig jaar als proefbedrijf van het Centraal Veevoeder Instituut. Tot 2015 werden er varkens en koeien gehouden. In dat jaar kochten Maarten en Eliëtte van Dam het bedrijf om 'buiten te wonen'. Ze vormden de locatie om tot een duurzaam bedrijf waar wonen, werken en natuur centraal staan.

De ondernemers startten eind 2020 met de aanleg van de eerste 2 hectare met als doel het herstel van de bodem en de biodiversiteit. Nu bestaat het perceel uit strak aangelegde stroken met veertig soorten meerjarige gewassen in verschillende lagen. Rondom de nieuwe aanplant is de zandgrond bedekt met houtsnippers, met daaronder worteldoek. En in de paden is vooral witte klaver ingezaaid die de functie heeft van groenbemester.

Zorgpunt zou op dit moment vooral de droogte kunnen zijn, zegt Plesman tijdens een rondgang over het bedrijf. 'Maar doordat we tijdens de aanplant druppelirrigatie hebben aangelegd, hebben we de gewassen van water kunnen voorzien. Dat is maar goed ook, anders had een groot deel van de de jonge beplanting het niet overleefd. De irrigatie is eigenlijk onze verzekeringspremie.'

De projectleider staat stil bij een van de appelbomen. De vraatschade is goed zichtbaar. 'We hebben er rekening mee gehouden dat we zo'n 40 procent opbrengstverlies hebben.'

Voor advies, het beplantingsplan en de aanleg schakelden de ondernemers permacultuur- en agroforestry-expert Sjef van Dongen van Fruitzforlife in. Hij adviseerde vier vegetatielagen aan te leggen, bodembedekkers, struiken, halfstam- en hoogstambomen, maar ook klimmers. Ze gebruikten eenmalig groencompost en lavameel als bodemverbetering.

Plesman: 'We voeren niets af en laten alles liggen. Het enige wat we wegnemen is de oogst: noten, fruit, groenten en kruiden. Door het bodemleven te herstellen, komen de mineralen die altijd in de bodem hebben gezeten weer beschikbaar voor onze planten.'

Op twee roodharige Tamworth-varkens en wat hobbykippen na, houdt het bedrijf geen beesten. 'Onze insteek is om eenvoudig te beginnen en complexiteit toe te voegen in de loop van de jaren. Het concept is nog zo jong. Dieren kunnen nu nog de jonge aanplant beschadigen. In de toekomst kunnen we wellicht kippen of ganzen houden voor het mest-, gras- en insectenbeheer. Nu hopen we vooral dat de de vogels veel poepen', glimlacht Plesman.

Theekruiden

De eerste producten zijn geoogst, met name dropplant, citroenmelisse en rabarber. De kruiden gaan naar theeproducent Wilder-Land. Ook met Boerschappen zijn prijsafspraken gemaakt voor levering van producten voor hun maaltijdboxen, vertellen Maarten van Dam en Plesman, die forse ambities hebben. 'We willen binnen enkele jaren doorgroeien van 6 naar 20 hectare, via koop of pacht van land. Het is ons toegezegd dat we dat land kunnen gebruiken. Om financieel rendabel te zijn, is een bepaalde bedrijfsomvang noodzakelijk', geeft Plesman aan.

Wilder-Land heeft ook plannen om siroop te maken van de kruiden. 'Met gepaste interesse komen potentiële afnemers bij ons kijken. Het overgrote deel van onze producten gaan we via Boerschappen afzetten. We verwachten dat we 5 tot 10 procent van onze productie leveren aan Wilder-Land en 5 procent aan de lokale horeca. Ieder jaar maken we hier opnieuw prijsafspraken over. Al onze berekeningen zijn gebaseerd op groothandelsprijzen zodat we ons niet te snel rijk rekenen.'

Standaard boeren zijn Van Dam en Plesman allerminst. Het zijn ondernemers uit het bedrijfsleven en investeerders die in de land- en tuinbouw stapten uit affiniteit met de sector. De een is geboren in Rotterdam, de ander, achterkleinzoon van KLM-oprichter Albert Plesman, in Den Haag. De pioniersgeest heeft hij van zijn overgrootvader.

'Mijn overgrootopa was pionier in de luchtvaart om vrede te herstellen door volken te verbinden via de luchtvaart, ik ben pionier in de nieuwe vorm van landbouw. Door de bodem te herstellen aan de hand van een biodivers systeem, wil ik voeding produceren met oog voor natuur', licht Plesman toe.

Van Dam zette onder andere in Oost-Europa en Mozambique bedrijven op. Hij was tot voor kort oprichter en mede-eigenaar van een 4.500 hectare groot akkerbouwbedrijf in Oekraïne. 'Er waren dikke machines en veel hectares, maar het werd steeds moeilijker om rendement te halen. We moesten steeds meer middelen gebruiken om dezelfde goede opbrengsten te halen. Ik wil nu iets doen waar mijn dochters ook nog iets aan hebben.'

Daarbij is het volgens Van Dam van belang om veel aandacht te schenken aan het bodemleven. 'Dit is de motor van het systeem.' Hij is toezichthouder van het Zeeuwse akkerbouwbedrijf De Wilhelminapolder. Het bedrijf volgt de ontwikkelingen in Leersum op de voet.

De financiering voor hun natuurinclusieve bedrijf is zo goed als rond, stelt Plesman. In totaal investeren ze 4,7 miljoen euro, ruim 1 miljoen euro is voor de realisatie van een kapschuur. 1,5 miljoen euro brachten ze op via crowdfunding, de rente op de lening is 2,8 procent. Een derde komt van investeerders die 3 procent rente ontvangen en de overige 1,75 miljoen euro is eigen vermogen.

De twee rekenden uit dat een minimale omzet van 30.000 euro per hectare mogelijk is. De kosten van arbeid – zoals het inhuren van externen – kapitaal en afschrijvingen schatten ze op 23.000 euro per hectare per jaar.

Opvallend is dat de ondernemers niet werken met vrijwilligers en nauwelijks gebruikmaken van subsidies. Alleen Gemeenschappelijk Landbouwbeleid- en POP3-subsidie voor kennisdeling, maar dat heeft volgens hen niets met de exploitatie van het bedrijf te maken. 'We willen laten zien dat het rendabel is zonder vrijwilligers en subsidies, anders is ons model niet schaalbaar.'

Ook laten ze zich vooralsnog niet biologisch certificeren. 'Certificatie kan onbedoeld onze bewegingsvrijheid in de keuzes die we maken beperken. Het gaat ons bovendien niet om een labeltje. En wat we vooral willen, is dat gangbare boeren het concept gemakkelijk kunnen kopiëren', stelt Plesman.

De ondernemers geven zichzelf zeven jaar de tijd om de Schevic-methode tot een succes te maken. Over vijf jaar hopen ze break-even te draaien, na zeven jaar willen ze winst maken. 'Als het niet slaagt, zijn wij of waardeloze ondernemers of blijkt de tijd toch nog niet rijp voor dit concept. We hebben dan een megaprobleem, maar daar vinden we ook wel weer een oplossing voor', zegt Van Dam.

Hun streven is dat er in 2030 5.000 hectare grond volgens de Schevic-methode in transitie is gebracht. Uiteindelijk moet het omslagpunt voor de akkerbouw in Nederland worden bereikt met 100.000 hectare in transitie in 2040. Of dat realistisch is? Plesman blijft het antwoord schuldig. 'Wij houden ervan om hoge doelen te stellen.'

Kennisdeelprogramma

Om andere boeren te enthousiasmeren en inspireren, hebben ze samen met provincie Utrecht het driejarige kennisdeelprogramma voor agrarisch ondernemers over regeneratieve landbouw opgezet. 'In de derde week van september beginnen we met een nieuwe groep. Er is nog ruimte voor geïnteresseerden', geeft Plesman aan.

Twee boeren zijn inmiddels om en schakelen over. 'Onze buurman-varkenshouder gaat stoppen. Zijn kinderen willen het bedrijf in de huidige vorm niet overnemen, maar zien wel kansen in dit concept. En een melkveehouder even verderop wil ook overgaan naar deze vorm van landbouw', vertelt Plesman.

Veel boeren fronsen hun wenkbrauwen bij deze aanpak, beamen de ondernemers. 'Wij ook', geeft Van Dam toe. 'Het is een experiment, er is niets vergelijkbaars in Nederland. Wij investeren erin omdat wij erin geloven. Als wij het niet doen, doet niemand het.'

Plesman vult aan: 'We beseffen ons terdege dat we makkelijk praten hebben. We hebben nog niet die tegenslagen gehad die veel boeren meemaken. Maar wij geloven in een model voor het produceren van voeding dat is gebaseerd op een gezond bodemleven en biodiversiteit en dat rendabel is.'