Docent Wiggele Oosterhoff: 'Het gaat om het goede gesprek'

In het vierde jaar van Aeres Hogeschool Dronten krijgen studenten het vak beroepsethiek. Wiggele Oosterhoff, docent-onderzoeker ethiek en ondernemen en programmahoofd ondernemerschap, ziet de noodzaak van het vak groeien. Op de hogeschool is een apart lectoraat Ethiek en Landbouw in oprichting. 'We willen onze studenten leren om te gaan met kritiek uit de maatschappij door minder vanuit emotie en meer vanuit de dialoog te denken.'

Investeer in je contacten met andersdenkenden, ontwikkel een brede blik

Wiggele Oosterhoff, docent-onderzoeker ethiek en ondernemen Aeres Hogeschool Dronten

Hoe ziet het vak beroepsethiek eruit op een landbouwopleiding?

'Tijdens mijn lessen discussiëren studenten van verschillende studierichtingen over moreel-ethische dilemma's die ze later denken tegen te komen. Het gaat dan over hoe je daarin gaat kiezen. Dan gaat het niet over goed of fout, maar veel meer op basis waarvan je keuzes maakt: wat zijn daarin je eigen waarden en normen?'

Kritiek op de landbouw wordt vaak persoonlijk opgevat. Wat maakt dat reacties heftig kunnen zijn?

'Bij boeren en tuinders zijn wonen, leven en werken hecht met elkaar verbonden. Het is een manier van leven. Boeren en tuinders ontlenen hun waarde als mens aan wat ze doen. Werken en levens zijn immers sterk met elkaar verbonden. De waardering voor het vak is dan belangrijk voor de eigenwaarde. Kritiek daarop knaagt daaraan.

'Als je steviger in je schoenen staat, ben je beter in staat ermee om te gaan. Dan is die kritiek er nog wel, maar raakt het je minder. Dat geldt voor ieder mens.'

Wat is volgens u de oorzaak van de sterke polarisatie rond sommige landbouwthema's?

'We leven met veel mensen op een klein stukje vruchtbare delta. Dat onze bodem en ons landschap extra zorg nodig hebben, is helemaal niet zo vreemd. Wel leven niet alleen fysiek dicht op elkaar, maar ook via sociale media vinden we snel wat van elkaar. Dat is ook een gegeven waarmee we moeten dealen.'

Welke rol speelt het 'framen' van onderwerpen daarbij?

'Dat speelt volgens mij een belangrijke rol. Ik denk dat het onze studenten helpt om door te hebben dat dat gebeurt en hoe dat werkt. De uitdrukking 'bewustwording is het begin van verandering' gaat ook hier op.

'Framen doen we allemaal en het gebeurt overal. Belangrijk is wel om meningen en feiten van elkaar te onderscheiden en hoe die met een bepaalde bedoeling worden gebracht.'

Kunt u een voorbeeld noemen?

'Onlangs was er een campagne van Dier&Recht die zuivel vergeleek met roken. Vanuit mijn vakgebied ethiek en ondernemen stel ik dan de vraag welke afslagen er in zo'n proces worden genomen waardoor die campagnemakers daarop uitkomen. Zo'n actie komt waarschijnlijk niet vanuit een mening over de zuivelconsumptie, maar eerder vanuit een mening over de wijze waarop kalveren worden gehouden. Vervolgens gaan ze bepaalde beelden aan elkaar koppelen.

'Als alle partijen iets meer afstand van deze discussie zouden nemen, kun je hier best een goed gesprek over voeren. Er zullen ook melkveehouders zijn die vinden dat de manier waarop we met kalveren omgaan, niet de slimste is. Vanuit de sector hoor je ook wel kritiek op het aantal kalveren dat we uit het buitenland importeren.

'Daar zouden deze actiegroep en een deel van de melkveehouderij elkaar kunnen vinden. Alleen zijn ze zo ver bij elkaar vandaan dat ze überhaupt het gesprek niet voeren. Dit soort campagnes helpen dan al helemaal niet.'

Vragen de veranderende maatschappelijk waarden nieuwe vaardigheden op dit vlak?

'Boeren zijn we als agrarisch ondernemers gaan zien. Daar zitten zaken aan vast als risico en verantwoordelijkheid dragen en zelf beslissingen nemen. Autonomie onder boeren is altijd belangrijk geweest. Baas op eigen erf, dat gevoel.

'Als er prikkels van buiten komen die zeggen dat ze het anders moeten doen, kun je op meerdere manieren reageren. Je kunt doorschieten in autonomie en gedrevenheid. Dan ligt radicalisering op de loer. Je kunt je terugtrekken of jezelf als slachtoffer zien. Beide reacties helpen niet om het goede gesprek met de ander te voeren. Wat je het liefste zou zien, is dat kritiek leidt tot actie, dat je aan de slag gaat, gaat innoveren of jezelf ontwikkelen.'

Wat raadt u aan vanuit het vakgebied ethiek?

'Investeer in je contacten in de maatschappij en de omgang met andersdenkenden. Ontwikkel een brede blik. Dat geldt ook voor de andere kant. Want wie het woord 'plofkip' gebruikt, zegt daarmee ook iets over de manier waarop naar de ander wordt gekeken.

'Zowel in de samenleving als tijdens opleidingen leren wij mensen dat debatteren goed is. Maar het is een gesprekstechniek waarbij je mensen tegenover elkaar zet. Je laat ze armpje drukken en je roept een winnaar uit. Ik denk dat het beter is om (jonge) mensen te leren een goede dialoog te voeren. Dan maak je verbinding met elkaar en dat is veel positiever.'

Leidt de diversiteit in de sector en de samenleving tot een nieuwe verzuiling?

'In het blad van het Christen Contact Agrarisch (CCA) schreef collega Dirk de Groot dat de verzuiling in de landbouw heeft plaatsgemaakt voor clubs van gelijkgestemden. Ik vind dat een mooie en scherpe zin. Hij heeft daar een goed punt.
'Diversiteit is een groot goed. Kijk maar naar de veredeling en de fokkerij. Maar laten we oppassen voor radicalisering.'