Zoete aardappel gedijt in Friese klei

Klaas van der Hem (20) in Hallum zit in het tweede jaar van Aeres Hogeschool in Dronten. Als het even kan, is hij thuis aan het werk. Thuis is het akkerbouwbedrijf van zijn vader Sjoerd van der Hem in Hallum. 'Het is de bedoeling dat ik daar straks ook bij in stap', zegt hij.

Het Friese bedrijf heeft 65 hectare in eigendom en huurt grond bij. Het hoofdgewas is pootaardappelen (35 hectare). Daarnaast worden uien, graszaad, wintergerst en sinds dit jaar 2 hectare zoete aardappelen verbouwd.

De teelt van de zoete aardappelen is een initiatief van de jonge akkerbouwer. 'Ons bedrijf is net als de meeste bedrijven hier in de regio gespecialiseerd in pootaardappelen. Dat is een goede teelt, maar het maakt je wel kwetsbaar als het een jaar niet zo goed gaat. Daarom ging ik op zoek naar een gewas dat een slecht jaar kan opvangen.'

Van der Hems moeder kwam met het idee van zoete aardappelen, die de laatste jaren steeds populairder worden als gezond en koolhydraatarm voedsel. 'Ik heb drie jaar geleden vijfhonderd stekken gekocht en uitgeplant. Het eerste jaar was vooral een kwestie van kijken en opschrijven wat er gebeurt en wat beter kan. Het tweede jaar had ik vierduizend stekken en verbeteringen doorgevoerd. Toen ging het al veel beter.'

Toen de teelt goed liep, werd het ook tijd om afzet te zoeken. Van der Hem vond die in de regio bij enkele supermarkten en de Streekboer. Zo kon hij naam opbouwen en zijn product promoten. Het areaal is dit jaar al uitgebreid tot 2 hectare, goed voor tachtigduizend stekken. 'Het liefst hadden we eerst de stap naar 1 hectare gemaakt, maar dan zijn de stekken weer veel duurder. Maar je hebt het nog steeds over 8.000 euro per hectare, dat risico neem je.'

Opkweek in Portugal

Zoete aardappelen groeien uit stekken die in Portugal worden opgekweekt. Het is een subtropisch gewas, daarom worden de ruggen twee weken voor het planten afgedekt met afbreekbaar plastic om de grond op te warmen.

'De stekken worden door het plastic in de rug geplant en daarna is het zaak om ze vochtig te houden, zodat ze kunnen aanslaan. En je moet ze op tijd beregenen. In het teeltseizoen heb je er verder niet veel werk aan, al hadden we dit jaar wel veel last van onkruid. Ook is vraatschade van muizen en ratten een probleem, daar moet ik nog wat op bedenken. Maar qua gewasbescherming heb ik niet hoeven spuiten en dat wil ik ook niet.'

Hoewel de naam anders doet vermoeden, is de zoete aardappel geen familie van de gewone aardappel. Daarom is het goed in het bouwplan in te passen. Kennis over het gewas komt vooral van internet en via bezoeken aan andere telers, maar die zijn er nog niet veel.

'De meeste telers zitten in het zuiden, want daar is het wat warmer. Die produceren vooral voor de grote verwerkers. Daarom moeten ze grootschaliger zijn, anders kan dat niet uit. Ik zoek de afzet juist in de directe verkoop in de regio en aan restaurants. Met die korte ketens kun je een bredere sortering hebben en heb je meer invloed op de prijs', stelt Van der Hem.

Na enkele jaren experimenteren is de zoete aardappel hard op weg om een vaste teelt op het bedrijf te worden. 'De groeiomstandigheden zijn hier misschien minder ideaal, maar het kan wel. En als je in de toekomst boer wilt blijven, moet je inspelen op ontwikkelingen en trends', vindt de akkerbouwer. 'We kunnen nog meer gaan specialiseren in pootgoed, maar dan is schaalvergroting nodig. Voor ons bedrijf is verbreding interessanter. Verbreden trekt me ook meer aan. Ik vind het ook leuk om iets nieuws te proberen en eigen afzet te zoeken.'

Hoe ziet het bedrijf er over vijf jaar uit? 'Ik hoop dat we dan nog steeds 2 hectare zoete aardappelen telen en een goede, regionale afzet hebben. De 35 hectare pootgoed blijven de basis, wellicht kunnen we inzetten op de hogere klassen. Ik sta op zich ook wel open voor biologisch, maar daar is de markt nu nog te klein voor. En ons pootgoed gaat de hele wereld over, daar is de kwaliteit belangrijker dan het feit dat het biologisch geteeld is.'

Veranderingen geen bedreiging

'Je moet veranderingen niet altijd zien als bedreiging, je kunt het ook zien als kans. De landbouw krijgt veel over zich heen, maar wij zitten als akkerbouwers nog wel aan de goede kant van de streep. Mensen hebben eten nodig en als akkerbouwer heb je de keuze uit veel gewassen', aldus de Friese ondernemer.

'We willen als akkerbouwers best wel veranderen, maar het moet wel werkbaar blijven qua regelgeving. Het houdt een keer op. Daarom was ik ook bij de trekkeracties in Den Haag, om aandacht te vragen voor dit probleem', besluit Van der Hem.