Groenteteler gaf bodem impuls na overlast en afname oogsten

Groenteteler Peter Appelman ondervond de gevolgen van klimaatverandering. Hij zag zijn opbrengsten afnemen en kreeg vaker te maken met droogte- en waterschade. Het aanpakken van zijn bodemkwaliteit is dan ook puur uit eigenbelang, zegt hij. 'Het is om de continuïteit van mijn bedrijf te waarborgen.'

Trots toont Appelman een akker waarop hij witte kool heeft geplant. De nu nog kleine koolplantjes vullen een klein deel van zijn areaal waarop 250 hectare broccoli, bloemkool en sluitkool wordt geteeld. We zijn op weg naar een akkerpad aan de rand van het perceel, met in de verte de kenmerkende kerktoren van het Noord-Hollandse Stompetoren.

Gat in grond

De teler graaft regelmatig een gat in de grond, bijvoorbeeld om te kijken hoe het bodemleven zich heeft ontwikkeld. 'Vroeger keek ik alleen vanaf de ploeg, maar moet je nou toch eens kijken. Dat ziet er toch fantastisch uit', zegt hij als een kind zo blij. 'Tien jaar investeren werpt zijn vruchten af.'

Om te laten zien hoe een gezonde bodem er echt uit hoort te zien, pakt Appelman samengeklonterde kluiten aarde. Hoe kleiner de kluiten, hoe beter de structuur. 'Dit is een goede structuur van kleigrond. Kijk maar naar al die gangetjes en wortels.' Hier en daar verschijnt er een regenworm. Het maakt niet uit hoe diep en waar er wordt gegraven. 'Hun aanwezigheid is zo ontzettend belangrijk. Het mooie is dat deze 'wormenfabriek' 24 uur per dag, zeven dagen per week non-stop draait. Beter kan bijna niet.'

Doordat de wormen gangen graven tot diep in de bodem, wordt de afvloeiing van het water op een perceel verdubbeld. Gewassen en groenbemesters gebruiken de ontstane gaten om zich te nestelen in de grond. 'Een duurzaam alternatief is er niet. Het is belangrijk dat regenwormen zich thuis voelen in de bodem, zich prettig voelen. Daar helpt kunstmest niet bij', benadrukt de teler.

Gezonde darmen

'Vergelijk het met onze darmen. Ze werken precies hetzelfde als wortels. Als de flora en fauna in onze darmen niet optimaal zijn, dan nemen ze niet genoeg voedsel op. Dit is ook het geval bij wortels. Is er te veel of te weinig van een bepaald organisme, dan raakt dat ook andere soorten. De bodem is dan niet in evenwicht. Dit leidt tot extra toevoegingen als kunstmest', legt Appelman uit. 'Maar een gezond bodemleven heeft dat helemaal niet nodig. Jij gebruikt toch ook geen Yakult als je darmflora gezond is?'

Nederland moet de uitstoot van CO2 halveren van 228 miljoen ton per jaar in 1990 naar 116 miljoen ton in 2030. De sector landbouw en landgebruik heeft de uitstoot van broeikasgassen in de afgelopen 25 jaar weten te verminderen met minstens 5 miljoen ton. Daarbovenop moet er de komende tien jaar nog 3,5 miljoen ton bij komen.

De aanpak van Appelman in Stompetoren is een van de vele voorbeelden waarin ondernemers in de praktijk werken aan de vermindering van de CO2-uitstoot. Op een hectare akker-grasland kan een akkerbouwer met de juiste bemesting, landgebruik en bodembedekking wel 50 ton koolstof opslaan. Onder grasland kan dat oplopen tot 80 ton.

Appelman heeft de voorbije jaren veel aandacht aan de bodem besteed. Tijdens de rondleiding over het groenteteeltbedrijf kijkt hij tevreden toe. Op de akkers is het oogsttijd en in de loodsen zijn nog tientallen mensen aan het werk. In de met tl-lampen verlichte kantine spreekt de ondernemer enthousiast over zijn bedrijf en vooral hoe hij met de bodem omgaat.

Groeiende groep

De groenteteler behoort tot een groeiende groep boeren die niet langer meer het onkruid en gewasresten op een jaarlijkse basis omploegen. Sinds een paar jaar is hij zelfs gestopt met ploegen voor de winter. Hij schafte een ecoploeg aan en gebruikt die pas in het voorjaar. Het resultaat: geen kale, maar groene akkers in de winter, opgevuld met wilde bloemen en plantjes. Die herstellen zijn akkers en zorgen ondergronds ook voor opslag van koolstof, zegt de ondernemer.

Een jaar geleden kreeg Appelman les van adviseur Pius Floris van Plant Health Cure in onder meer duurzaam bodembeheer. Floris legde toentertijd een soortgelijk probleem uit, maar dan met ploegen. 'Vroeger was het namelijk de standaard om in het voor- of najaar te ploegen, waardoor ontstane gangetjes ieder jaar weer werden vernield. Dit resulteerde in slechte beworteling en waterafvloeiing en een verarmd bodemleven', zegt de groenteteler.

'Maar waarom zou je dat doen? Regenwormen en groenbemesters hebben het hele jaar door nuttig werk geleverd. Waarom zou je dan al die gangetjes weer kapotmaken? Daarom heb ik besloten om zo ondiep mogelijk te ploegen, omdat ik al die gangetjes nodig heb voor mijn water- en voedingstoevoer. Anders is al het werk voor niets geweest.'

Werkgroep

De kwaliteit van de bodem is een belangrijke factor bij de keuzes die Appelman maakt. Hij doet dat niet helemaal alleen, maar in samenspraak met een werkgroep, bestaande uit meerdere akkerbouwers, onder begeleiding van bodemexpert Coen ter Berg, een adviseur die akkerbouwers en veehouders begeleidt in hun duurzaam bodembeheer.

Appelman probeert op diverse manieren zijn bodem te voeden. Met compost, champignonmest en groenbemesters. Eerst zaaide de teler vooral haver. Nu ook klaver, phacelia, wikke, winterrogge of een zelf samengesteld biodivers mengsel in overleg met zijn adviseur. Sinds kort experimenteert hij ook met boekweit op een perceel van 5 hectare.

Kennis delen

Kennis delen met collega's vindt de ondernemer sowieso belangrijk. 'Naast dat je de bodem regelmatig moet voelen en verifiëren, is meten – ik zeg altijd: meten is weten – ontzettend handig. Van elk perceel nemen we regelmatig monsters', legt hij uit.

'Het is altijd mijn streven geweest om het organischestofgehalte te verhogen naar 5 procent. Om dit te bewerkstelligen, wend ik per jaar 30 ton compost aan naast de verbetering van de vlaklegging, drainage en maximale biodiverse groenbemesters. Dat is ongeveer 6.000 kilo effectieve organische stof. Daarvan is 50 procent koolstof. Tot dusver zijn de waarden positief.'

Biologische boeren

Ook langsgaan bij biologische boeren helpt, omdat ze veel zorg dragen voor de bodem. 'Hier en daar een praatje maken, daar kun je veel van leren', vindt Appelman.

Het is volgens de ondernemer de beste manier om te begrijpen hoe de bodem in elkaar zit. 'Een gezonde bodem met een actief bodemleven geeft de boer veel goeds. Meer dan veel boeren misschien denken. Is de bodem gezond, dan zijn de broccoli en bloemkolen die we oogsten en uiteindelijk op tafel zetten, ook van betere kwaliteit. Daar moeten we op inspelen.'

Belemmeringen

Behalve het feit dat deze methode de activiteit van het bodemleven en de natuurlijke weerbaarheid tegen droogte en ziektes stimuleert, kent het ook belemmeringen. Zoals de onkruiddruk, zegt Appelman. 'Maar ook de mogelijke risico's van schadelijke bodeminsecten en slakken. Hoe kan ik dat blijven monitoren, zodat ik er geen last van heb? Het blijft een leertraject. Niet iedere verandering is een verbetering. Misschien denken we er over vijf jaar wel anders over.'