Thorsten Fengels: 'Klimaatbeleid moet worden gebaseerd op solidariteit'

Wanneer het gesprek met melkveehouder Thorsten Fengels in Hünxe plaatsvindt, voltrekt zich 150 kilometer zuidwaarts in Ahrweiler een natuurramp van ongekende omvang. Zware regenval eist daar honderden mensenlevens, complete huizen zijn weggevaagd. De schade is enorm. Maar in Hünxe is het 'business as usual'. 'De afgelopen dagen heeft het pakweg 40 millimeter geregend. Behoorlijke buien, maar niet uitzonderlijk.'

Toch is klimaatverandering ook Fengels niet vreemd. '2014 en 2017 waren uitzonderlijk nat. 2018, 2019 en 2020 waren juist heel droog. Klimaatverandering is niet nieuw. De hoeveelheid CO2 in de lucht neemt al sinds de industriële revolutie gestaag toe, van 0,028 procent toen naar 0,04 procent nu. Wel nieuw is de enorme aandacht voor klimaatverandering.'

Ter illustratie neemt de melkveehouder zijn iPhone van tafel. 'Die is altijd binnen handbereik, ieder nieuwsfeit wordt meteen gedeeld. Dat vergroot de angst onder mensen.'

Volgens bondskanselier Angela Merkel laten de verwoestingen in Duitsland zien dat het beleid voortaan meer rekening moet houden met natuur en klimaat. 'We moeten opschieten. We moeten sneller zijn in de strijd tegen klimaatverandering', zei ze na een bezoek aan Ahrweiler.

Eerder presenteerde het Duitse ministerie van landbouw een investeringsprogramma, #BauernFürKlimaschutz, van 816 miljoen euro voor boeren en tuinders die het gebruik van meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen willen terugdringen. Daarnaast gaat er 140 miljoen euro naar 'insectvriendelijke' maatregelen, zoals inzaai van akkerranden met bloemen en kruiden.

'Het klimaat beschermen en de zekerheid van een goede oogst vergroten gaan hand in hand', stelde landbouwminister Julia Klöckner (CDU) bij de lancering van het programma.

Boeren niet overvragen

Afgelopen mei zei Klöckner dat boeren niet moeten worden overvraagd als het gaat om klimaatmaatregelen. 'Extra opbouw van organische stof in de bodem duurt vijf tot tien jaar. Vaak langer. Dergelijke biologische processen laten zich niet afdwingen met wetten.' Ook onderstreepte ze de kerntaak van boeren: het produceren van voedsel. 'Dat lukt niet zonder emissie van CO2. Voedsel produceren met minder emissies is wél haalbaar.'

Fengels nam de afgelopen jaren verschillende maatregelen op klimaatgebied. Zo installeerde hij zonnepanelen op het dak van zijn nieuwe ligboxenstal. 'In Duitsland stijgen de prijzen voor energie. Elektriciteit kost inmiddels 28 cent per kilowattuur. Mijn installatie produceert voor 12 cent per kilowattuur. Daarmee kan de investering uit.'

Drijfmest wendt Fengels aan met een sleepvoet, voor een lagere ammoniakuitstoot. In Duitsland is de sleepvoet niet overal verplicht, maar ook hier maakt de melkveehouder een rekensom. 'De sleepvoet verbetert de benutting van stikstof uit dierlijke mest. Zo hoef ik minder kunstmest te strooien.'

En sinds enige tijd laat de veehouder zijn drijfmest vergisten. 'Regelmatig worden de putten geleegd en gaat de mest naar een vergister in de regio. Ik krijg vervolgens het digestaat retour. Methaan is dan omgezet in biogas en de stikstof uit digestaat is beter opneembaar voor de gewassen.' Zelf investeren in een vergister is te kostbaar.

Strengere voorschriften

In vergelijking met Nederland lijken de regels in Duitsland minder rigide, maar op een aantal fronten zijn de voorschriften juist strenger. Zo kent Duitsland strikte regels op het gebied van nitraat. 'Twee koeien per hectare is hier het maximum.'

Het nitraatgehalte van het grondwater wordt scherp in de gaten gehouden. 'Bij een overschrijding van de grens van 50 milligram per liter volgen maatregelen. Dan mag je niet langer 170 kilo stikstof per hectare aanwenden, maar 20 procent minder. En het jaar erop weer 20 procent minder. Net zo lang totdat het grondwater aan de normen voldoet', legt Fengels uit. 'In Borken, hier 30 kilometer verderop, is het al zover.'

Concrete zorgen heeft Fengels over de vondst van een kleisoort in zijn regio. Deze kan voor een deel cement vervangen. Bij de productie van cement komen nu nog grote hoeveelheden broeikasgassen vrij – cement is goed voor 8 procent van de mondiale uitstoot – en ook dat moet minder van Europa.

Land verloren

De agrariër uit Noordrijn-Westfalen pacht nu nog grote delen van zijn land. 'Wanneer die eigenaren in zee gaan met de cementindustrie, is het land definitief verloren voor de productie van voedsel. De wet schrijft voor dat na winning van delfstoffen het land moet worden aangeplant met bomen.'

Die wet is ook van toepassing bij de bouw van huizen of de aanleg van wegen. 'Iedere vierkante meter die daarmee verloren gaat, moet worden gecompenseerd met de aanplant van bomen', stelt Fengels.

De ondernemer ziet het met lede ogen aan. 'Natuur lijkt boven alles te gaan. Ook in deze regio is de wolf teruggekeerd. Mijn vrouw heeft het dier al een keer gefotografeerd, ik zag er laatst vier lopen. Mijn kinderen durven 's avonds niet meer de deur uit. Ik merk het ook aan mijn koeien, ze zijn na een weidegang soms ronduit angstig. De realiteit is dat wolven geld in het laatje brengen van natuurorganisaties. Biologen applaudisseren, maar wij dragen de consequenties.'

Ingrijpende klimaatwetten

Ondertussen presenteerde de Europese Commissie onder leiding van Frans Timmermans ingrijpende klimaatwetten, met grote opgaves voor de land- en tuinbouw. Fengels is niet tegen extra maatregelen, maar pleit wel voor eerlijke concurrentie.

'Het kan niet zo zijn dat Europese boeren aan strenge regels voldoen en dat Europa tegelijkertijd voedsel blijft importeren dat onder minder strenge voorwaarden is geproduceerd. En dan heb ik het niet alleen over klimaat. Ik heb diverse vaste medewerkers en wat beloning betreft houd ik me netjes aan de wet.' Maar over zuivel en vlees uit niet-Europese landen heeft Fengels zo zijn twijfels.

Eerlijker verdienmodel

Europa zou meer energie moeten stoppen in een eerlijker verdienmodel voor boeren en tuinders, vindt de melkveehouder. 'Wanneer Volkswagen een nieuwe, schonere motor moet produceren, verhogen ze uiteindelijk de nieuwprijs van hun auto's. Bij boeren en tuinders gaat de milieulat ook voortdurend omhoog, maar wij zien dat niet terug in de opbrengstprijzen.'

Fengels is lid van Royal FrieslandCampina (RFC) en produceert melk voor Landliebe. Met deelname aan de melkstroom moet hij voldoen aan een trits maatschappelijke wensen: al het voer komt uit de regio, het voer is niet tot stand gekomen via gmo en koeien krijgen weidegang. 'Consumenten zijn enthousiast, maar hebben vaak geen weet van het feit dat de meerprijs voor producenten marginaal is.'

Zekerheid van coöperatie

Overigens wil Fengels niet de indruk wekken dat hij ontevreden is over RFC. 'Ze betalen, in vergelijking met omliggende zuivelondernemingen, een prima melkprijs. En een coöperatie biedt zekerheid op het gebied van afzet. Dat is ontzettend veel waard.'

Als lid van RFC volgt Fengels de ontwikkelingen in de Nederlandse land- en tuinbouw. Een opkoopregeling voor veehouders die geen toekomst meer zien, vindt hij een goed initiatief. 'Het laat zien dat de overheid boeren en tuinders niet laat vallen. Daar kan Duitsland een voorbeeld aan nemen.'

Ook een Europees klimaatbeleid moet wat Fengels betreft stoelen op solidariteit. 'Nu denkt de rijke inwoner van Düsseldorf: laat die boeren maar wat koeien inleveren voor het klimaat. Terwijl melkveehouders denken: die stadslui moeten maar een keer minder vaak het vliegtuig nemen. Maar op die manier komen we geen stap verder. Iedereen zal een bijdrage moeten leveren.'