Liquiditeit varkenshouderij in 2020 hard onderuit

De rekening-courant van varkensbedrijven kwam in december 2020 uit op gemiddeld 81.000 euro. Dat is 29.000 euro lager dan december 2019. Het verloop van de liquiditeit was in 2020 ongekend grillig. Begin 2020 zette de liquiditeitsverbetering aanvankelijk nog door, door hoge vlees- en biggenprijzen. De rekening-courant bereikte in maart een top van 170.000 euro. Dat was 70.000 euro hoger dan eind 2019 en 175.000 euro hoger dan in maart 2019.

Zowel de prijzen van biggen als van vleesvarkens profiteerden van de grotere vraag naar varkensvlees, vooral uit China. De uitbraak van Afrikaanse varkenspest (AVP) in China in 2018 heeft nog steeds grote invloed op de Chinese productie en de wereldwijde prijzen van varkensvlees. In China halveerde de varkensstapel in 2019, waardoor een grote behoefte was aan import van varkensvlees en -producten. Maar ook andere Oost-Aziatische landen hebben problemen met AVP en daardoor een grotere importbehoefte.

Coronacrisis in Nederland

Aan deze situatie kwam een einde toen in Nederland de coronacrisis uitbrak. Het hoge prijsniveau brokkelde in het voorjaar snel af. De wereldwijde uitbraak en snelle verspreiding van covid-19 heeft geleid tot forse prijsdalingen door vraaguitval bij vooral de horeca en foodservicebedrijven. Ook heeft China de grenzen in de zomer enige tijd gesloten voor diverse slachterijen, waaronder Nederlandse, uit angst voor herbesmetting met het virus.

In september kreeg Duitsland bovendien te maken met AVP bij wilde zwijnen in het oosten, een regio die grenst aan Polen, waar die ziekte al langere tijd heerst. Export van Duits varkensvlees naar derde landen, waaronder China, werd daardoor stilgelegd en moest een andere bestemming vinden op de EU-markt.

Opbrengsten lager, voerkosten hoger

De combinatie van AVP en covid-19 heeft ertoe geleid dat de EU-varkensprijzen in het tweede halfjaar zwaar onder druk kwamen te staan. De biggenprijzen in Nederland daalden van 89 euro in maart naar 25 euro (inclusief toeslagen) in december. Dat komt deels doordaat de slachtingen in Duitsland achterlopen op het aanbod aan slachtvarkens, door coronabesmettingen bij medewerkers in slachterijen. Daardoor komen minder vleesvarkensplaatsen vrij voor (Nederlandse) biggen.

Ook de vleesvarkensprijzen kwamen in een duikvlucht terecht, zij het iets minder fors dan de biggenprijzen. In Nederland daalden de vleesvarkensprijzen van 1,86 euro per kilo in maart naar 1,25 euro per kilo in december. De totale uitgaven van het gemiddelde varkensbedrijf waren in het vierde kwartaal van 2020 iets lager dan in 2019, vooral door lagere aankoopkosten van biggen op vleesvarkensbedrijven.

De voerkosten zijn in het vierde kwartaal wel hoger dan datzelfde kwartaal een jaar eerder. Aanvankelijk daalden de voerprijzen door de ruime beschikbaarheid van granen en de goedkopere dollar. Op jaarbasis zijn de voerkosten en ook de totale uitgaven op het gemiddelde varkensbedrijf iets lager dan in 2019. Varkensbedrijven hebben minder geld aangetrokken en minder besteed aan investeringen. Ook hebben banken aflossingen opgeschort en is minder belasting betaald.

Fiscale afwaardering

Ondanks de turbulente markt zijn vorig jaar uitstekende voerwinsten gerealiseerd die boven het langjarig gemiddelde per zeug en vleesvarkensplaats liggen. Het resultaat van 2020 in de jaarrapporten kan minder positief uitvallen vanwege fiscale afwaardering van de levende have per ultimo 2020. De stand van de rekening-courant is een resultante van de bij- en afschrijvingen. Ook neveninkomsten en privé-uitgaven en -mutaties zijn in het saldo verwerkt.

Een laag saldo betekent niet automatisch dat een bedrijf betalingsproblemen heeft, geeft Pierre Berntsen, directeur Agrarische bedrijven van ABN Amro, aan. Deze bank is naast Wageningen Economic Research, het ministerie van LNV en Agrifirm een van de partners van de liquiditeitsmonitor. Berntsen: 'Aflossingen van leningen en investeringen hebben ook invloed op de rekening-courant. Daarnaast hebben bedrijven naast leningen ook een kredietfaciliteit in rekening-courant die ruimte biedt om rood te staan.'

De fluctuaties in de varkenssector zijn het duidelijkst zichtbaar in de zeugenhouderij en 'gesloten varkensbedrijven' met zowel zeugen als vleesvarkens. Deze laatste groep heeft te maken met grote schommelingen in de liquiditeitspositie, omdat die bedrijven vooral afhankelijk zijn van de verkoopprijzen van vleesvarkens die op dezelfde bedrijven eerst als biggen zijn geproduceerd.

Deze groep heeft sinds maart te maken met een flinke liquiditeitsdaling, omdat tegenover lagere opbrengsten van vleesvarkens nauwelijks lagere kosten staan. In het derde kwartaal daalden de voerkosten wel iets, maar die werden richting het eind van het jaar weer hoger. De liquiditeitspositie van zeugenbedrijven is in het tweede halfjaar in rap tempo verslechterd door de forse daling van de biggenprijzen sinds maart.

In het vierde kwartaal daalde de biggenprijs ver onder de kostprijs, waardoor de kasstroom 56.000 euro, zo'n 75 euro per zeug, negatief werd en de rekening-courant daalde naar 12.500 euro eind december. Dat is bijna 40.000 euro, ofwel 53 euro per zeug, beneden het niveau van eind 2019. De biggenprijzen lagen in het vierde kwartaal gemiddeld 44 euro (63 procent) onder het niveau van hetzelfde kwartaal van 2019.

Op jaarbasis is het prijsverschil een stuk kleiner (12 procent), dankzij het gunstige eerste kwartaal. Vanaf april heeft de biggenhandel veel last van prijsdruk door de coronacrisis en problemen om biggen geplaatst te krijgen. Vooral de export van biggen naar Duitsland is lastiger geworden door de ontstane achterstand in slachtingen en doordat derde landen in september de import van Duits varkensvlees hebben verboden.

Rekening-courant vleesvarkenshouders

De rekening-courantpositie van vleesvarkenshouders is eind 2020 vrijwel gelijk aan een jaar geleden: 116 duizend euro. Binnen het jaar zijn er wel grote verschillen. In januari en februari verbeterde de liquiditeit sterk, vooral dankzij de hoge verkoopprijzen voor vleesvarkens. De daling van de rekening-courant in de maanden april-juli is vooral veroorzaakt door lagere prijzen voor vleesvarkens en hogere voerkosten. De daling van de biggenprijzen gaf onvoldoende compensatie.

In de maanden augustus-november verbeterde de liquiditeit weer iets door een verdere daling van de biggenprijzen. In de laatste twee maanden zakte de rekening-courantpositie richting het niveau van december 2019. De totale daling sinds die piek in maart bedroeg zo'n 19 euro per aanwezig vleesvarken.

De prijs van vleesvarkens lag in december 2020 35 procent onder het niveau van december 2019. De daling van de biggenprijs was met 68 procent nog forser en leidde tot een prijs van 25 euro in december. Op jaarbasis zijn de prijsdalingen minder spectaculair met 7 procent voor vleesvarkens en 12 procent voor biggen.