‘We hebben allemaal hetzelfde doel, maar bereiken het op onze eigen manier’

Jonnes: 'Een landbouwbedrijf is veerkrachtig als het goed omgaat met grote veranderingen, bijvoorbeeld politieke verschuivingen, (handels)oorlogen of klimaatverandering, als de bodem en de planten en dieren gezond en weerbaar zijn en als het verbonden is met de maatschappij.'

Julia: 'Helemaal mee eens. Het bedrijf moet tegen een stootje kunnen. Een jaar te nat of te droog mag niet betekenen dat je moet stoppen.'

Natuurlijke gewasbescherming

Teun: 'Wat ons verbindt, en eigenlijk alle jonge boeren en tuinders wel, is dat we zo duurzaam mogelijk willen produceren om die veerkracht te creëren. We zetten de plant centraal.'

Jonnes: 'Wij zetten de bodem nog iets meer centraal. Als die gezond is, krijg je vanzelf een gezonde plant.'

Teun: 'Wij telen op steenwol. Dat is haast de enige reden dat wij onze tomaten niet biologisch mogen noemen. Bijna alle ziektes en plagen bestrijden we met natuurlijke vijanden.'

Jonnes: 'Jullie kiezen voor grootschalige productie voor onder meer de exportmarkt. Wij voor kringlooplandbouw en lokale afzet. Maar vanuit die verschillende overtuigingen komen we wel ongeveer uit op hetzelfde punt: natuurlijke gewasbescherming. Dat is mooi.'

Boerderij van het dorp

Julia: 'Je kúnt ook niet allemaal op dezelfde manier boeren. Wij zitten op 400 meter van het dorp. Daar kunnen we geen 300 koeien melken, zoals anderen doen. Ik wil ons bedrijf zoveel mogelijk aanpassen aan onze omgeving, dat is voor mij verbonden en veerkrachtige landbouw. Vandaar ook de boerderijwinkel. Sommige collega's vragen: 'wat doe je hier nog?', maar ik vind onze locatie juist een plus. Wij zijn de boerderij van het dorp.'

Eisen verschuiven

Teun: 'Om de wereld te voeden is het onmogelijk om te leunen op één soort productiesysteem.'

Jonnes: 'Dat ben ik met je eens. Diversiteit in manieren waarop we voedsel produceren, is essentieel voor een veerkrachtig landbouwsysteem. Tegelijk mag de verhouding tussen gangbaar en biologisch of biologisch-dynamisch wel verschuiven. Gangbare producten zijn te goedkoop. In de prijs voor biologisch dynamische producten zitten álle kosten, ook de milieukosten.'

Teun: 'Het zou mooi zijn als dat bij gangbare groenten ook zo was. Maar dat is lastig, omdat onze markt een wereldmarkt is. We voldoen wel aan de eisen van het duurzaamheidskeurmerk On the Way to Planet Proof. Daardoor krijgen we van afnemers een vergoeding voor wat we doen voor het klimaat, de bodem, de biodiversiteit.'

Julia: 'Wij hebben dat keurmerk ook. Het mooie van zo'n keurmerk is dat je zelf kijkt hoe je de duurzaamheidsdoelen binnen jouw bedrijfsvoering het beste kunt halen. Ik merk dat die doelen steeds opschuiven. Wat een paar jaar geleden nieuw was, is nu standaard. Eerst moest de ligbox 1,10 meter breed zijn, nu 1,15 meter. Ik vind dat goed. Steeds meer boeren en tuinders doen mee aan dit keurmerk en zo verbetert de duurzaamheid vanzelf stap voor stap.'

Politieke keuzes

Teun: 'De politiek vertegenwoordigt wat de maatschappij vraagt. Om verbonden te blijven met de maatschappij móet je anticiperen als de politieke keuzes veranderen. Dat is óók veerkracht. Het is wel belangrijk dat ondernemers genoeg tijd en medewerking krijgen om om te schakelen. Ik merk via het BAJK dat veel jonge boeren weg willen uit Nederland. Ook koplopers, met duurzame plannen. Dat vind ik schokkend.'

Julia: 'Soms loopt het inderdaad niet lekker. Ik wacht zelf al lang op een vergunning voor een nieuwe, duurzamere stalvloer.'

Jonnes: 'Er zijn best wat jonge mensen die willen boeren, maar zelf niet uit een agrarisch gezin komen. Voor hen is de grond onbetaalbaar. Doodzonde dat zij moeilijk kunnen instappen, want zij brengen ambitie mee, een frisse blik en kennis van andere vakgebieden zoals technologie en circulaire economie. Dat kan essentieel zijn voor een snellere omschakeling naar een toekomstbestendige landbouw.'

Crisis is kans

Jonnes: 'In mei nemen we het bedrijf over. Mijn ouders maakten in 1988 de keuze voor een biologisch-dynamisch bedrijf. Zij hebben zelf een markt gecreëerd die er nog niet was. Daar heb ik bewondering voor. Wij stappen in een gespreid bedje. Onze uitdaging wordt klimaatextremen goed opvangen.'

Teun: 'Tijdens de Werkplaats van Netwerk Platteland in november gingen wij al met elkaar in gesprek. En met de generatie voor ons. Van die gesprekken heb ik vooral geleerd om in een crisis een kans te zien om te veranderen en er beter uit te komen.'

Julia: 'En dat het altijd weer goed komt. Mijn ouders hebben de invoering en de afschaffing van het melkquotum overleefd, de fosfaatrechten. Zo'n golf gaat weer voorbij.'

Jonnes: 'Voedsel is cruciaal. Voedselproductie blijft, hoe dan ook.'

Verschillende bedrijven

Leren van elkaar

Jonnes: 'Jonge ondernemers met verschillende achtergronden gaan te weinig met elkaar in gesprek. De bestaande bubbels blijven daardoor in stand en versterken elkaar. Wat ik merk in gesprekken is dat we weliswaar heel verschillend boeren, maar dat er ook overeenkomsten zijn. Zo vinden we het alle drie belangrijk dat we positieve reacties krijgen van de consument, of dat nu in de boerderijwinkel is of via de website. We hechten aan de identiteit van ons product.'

Julia: 'Het is fijn om ideeën op te doen, juist bij boeren die iets heel anders doen. Je kunt vergelijken en iets opsteken van elkaar.'

Teun: 'Daarom is het zo goed om met elkaar in gesprek te gaan. Het verkleint de polarisatie, zoals die vaak geschetst wordt tussen gangbare land- en tuinbouw en biologische of biologisch-dynamische. In werkelijkheid zijn die verschillen niet zo groot. We hebben hetzelfde doel, maar bereiken het ieder op onze eigen manier.'